محیط کشت میکروبی Potato Dextrose Agar – پتیتو دکستروز آگار که به نام PDA نیز شناخته می‌شود، یک محیط عمومی مناسب رشد مخمرها و کپک‌ها است که می‌توان همراه با اسید یا آنتی‌بیوتیک جهت مهار رشد باکتری غیرضروری به کار گرفته شود (مانند کلرامفنیکل، اسید تارتاریک و کلر تتراسایکلین). محیط PDA یک محیط کشت میکروبی معمول بوده که از الحاق سیب‌زمینی و دکستروز ساخته می‌شود و یکی از محیط‌های کشت پرکاربرد برای رشد قارچ‌ها و باکتری‌ها می‌باشد. این محیط کشت می‌تواند به همراه مکمل‌ها و آنتی‌بیوتیک‌ها برای جلوگیری از رشد باکتری‌ها و قارچ‌هایی که در رشد مخمرها و moldها تداخل ایجاد می‌کنند، به کار رود. محیط کشت Potato Dextrose Agar برای جداسازی و شمارش میکروبی مخمرها و moldها در نمونه‌های خشک، آرایشی و کلینیکی به کار می‌رود. مواد مغذی موجود در سیب‌زمینی خاصیت اسپورزایی در moldها و همچنین تولید رنگ‌دانه را در برخی درماتوفیت ها تحریک می‌کند، درحالی‌که دکستروز رشد کلی میکروارگانیسم‌ها را ساپورت می‌کند. آگار هم برای جامدسازی به کار می‌رود.

آماده‌سازی محیط کشت PDA

• ۳۹ گرم از محیط را در ۱ لیتر آب مقطر حل کنید.
• بجوشانید تا کاملاً حل شود.
• در دمای ۱۲۱ درجه سانتی‌گراد به مدت ۱۵ دقیقه اتوکلاو کنید.
• درصورتی‌که pH اسیدی برابر با ۳/۵ موردنظر است، پس از خنک شدن محیط، حدود ۱۵-۱۰ میلی‌لیتر محلول تارتاریک اسید ۱۰٪ را به ۱ لیتر از محیط کشت اضافه کنید.
• دقت داشته باشید که پس از افزودن اسید به محیط کشت، آن را حرارت ندهید. این کار باعث تجزیه آگار و ازدست‌رفتن خاصیت ژله‌ای آن می‌شود.
• ۱ میلی‌لیتر از نمونه را داخل پلیت بریزید.
• مقدار ۲۰-۱۵ میلی‌لیتر از محیط کشت خنک شده (۵۰-۴۵ درجه سانتی‌گراد) را به پلیت اضافه کنید.
• پلیت را به‌آهستگی بچرخانید تا محیط و نمونه به‌خوبی با هم مخلوط شوند.
• پلیت­ها را در دمای ۲۵-۲۰ درجه سانتی‌گراد به مدت ۵-۳ روز (برای قارچ‌ها در صورت لزوم تا ۳ هفته) گرماگذاری کنید.

فرایند آزمایش

• ۱ میلی‌لیتر از نمونه را داخل پلیت بریزید.
• مقدار ۲۰-۱۵ میلی‌لیتر از محیط کشت خنک شده (۵۰-۴۵ درجه سانتی‌گراد) را به پلیت اضافه کنید.
• پلیت را به‌آهستگی بچرخانید تا محیط و نمونه به‌خوبی با هم مخلوط شوند.
• پلیت­ها را در دمای ۲۵-۲۰ درجه سانتی‌گراد به مدت ۵-۳ روز (برای قارچ‌ها در صورت لزوم تا ۳ هفته) گرماگذاری کنید.

نتیجه و تفسیر

پس از دوره گرماگذاری، واکنش نمونه‌های مجهول را با سوش‌های استاندارد مقایسه کنید. در این محیط کشت، مخمرها کلنی‌های کرم رنگ مایل به سفید ایجاد می‌کنند. کپک‌ها، کلنی‌های رشته در رنگ‌های متفاوت تولید می‌کنند. تعداد کلنی‌ها را شمارش کرده و با احتساب ضریب رقت نمونه (در صورت رقیق کردن نمونه) تعداد باکتری موجود در یک گرم یا یک میلی‌لیتر از نمونه را تخمین بزنید.

چرا عصاره سیب‌زمینی؟!

عصاره سیب‌زمینی موجود در این محیط کشت سرشار از نشاسته و دیگر مواد مغذی موردنیاز برای افزایش هاگ و تولید رنگ‌دانه در برخی درماتوفیت ها می‌باشد.

کنترل کیفی محیط کشت PDA

• ظاهر محیط دهیدراته: کرم/زردرنگ، پودری و یکنواخت
• ظاهر محیط آماده: به رنگ کهربایی روشن و کمی کدر
• نتیجه کشت باکتری، پس از گرماگذاری در دمای ۲۵-۲۰ درجه سانتی‌گراد به مدت ۵-۳ روز

نکات تکمیلی 

• پس از گرماگذاری، پلیت‌ها را از نظر مورفولوژی کلنی‌ها بررسی کنید. دقت داشته باشید که محیط کشت Potato Dextrose Agar یک محیط افتراقی نیست، بنابراین برای شناسایی دقیق‌تر جنس و سویه میکروارگانیسم‌ها باید از بررسی‌های میکروسکوپی و آزمایش‌های بیوشیمیایی استفاده کرد.
• پودر محیط داخل قوطی کاملاً دربسته و در دمای زیر ۳۰ درجه سانتی‌گراد و محیط آماده در دمای ۸-۲ درجه سانتی‌گراد نگهداری شود. بهترین زمان استفاده تا قبل از تاریخ انقضای درج شده بر روی برچسب محصول است.