در مقاله “دستگاه سل کانتر چگونه کار می کند؟”، می‌کوشیم اساس کار دستگاه‌های سل کانتر را جدا از دستورالعمل و محلول‌های آن معرفی و شرح دهیم. همچنین این پرسش متداول را پاسخ خواهیم داد که چرا برگه‌های آزمایش خون، دارای رنج نرمال متفاوتی نسبت به هم می‌باشد؟
در ابتدا تعریف مختصری از سل کانتر؛
سل به معنای سلول و کانتر به معنای شمارش می‌باشد. از این دستگاه برای اندازه‌گیری پارامترهای خونی به‌صورت کمی استفاده می‌کنند. وظیفه اصلی این دستگاه‌ها تهیه گزارش سریع و دقیق از پارامترهای اصلی خون است، به‌نحوی‌که نمونه‌های غیرطبیعی را از نمونه‌های طبیعی به کمک روش‌های گوناگون که در ادامه گفته می‌شود، تفکیک می‌کند. همچنین جهت انجام بررسی‌های بیشتر این فاکتورها از روش‌های متداول دیگر کمک گرفته می‌شود.
سل کانترهای الکترونیکی که مشخصات خون را اندازه‌گیری می‌کنند به دو گروه اصلی تقسیم می‌شوند:
گروه اول در هنگام عبور خون از داخل یک منفذ، تغییرات آمپدانس الکتریکی محلول را اندازه‌گیری می‌کنند و گروه دوم، بر مبنای شکست نور در اثر عبور سلول خون کار می‌کنند.
روش‌های معرفی شده در این مقاله:
آمپدانس الکتریکی عمده‌ترین روش به‌کارگرفته‌شده در سل کانترهای هماتولوژی است. در این روش سلول‌های خونی (ذرات بیولوژیک نارسانا) در یک رقیق‌کننده هادی جریان الکتریکی (الکترولیت) معلق شده و سپس به داخل روزنه شمارش (یک استوانه شیشه‌ای) کشیده می‌شود. در محفظه شمارش یک جریان الکتریکی با فرکانس پایین (AC) بین الکترودهای خارجی که در دو طرف روزنه برقرار است. هنگامی که یک سلول خونی از منطقه حساس روزنه عبور می‌کند، باعث تغییر ولتاژ جریان الکتریکی شده و ایجاد یک پالس الکتریکی می‌نماید که اندازه آن متناسب با حجم سلول است.
سل‌کانترهایی که بر اساس آمپدانس الکتریکی عمل می‌کنند، دارای دو کانال جهت شمارش سلول‌ها می‌باشند:
اساس فناوری الکترو اپتیکال، بر واکنش نور و ماده استوار است. هنگامی که یک پرتو نوری به جسمی که دارای ضریب شکست (دانسیته) خاصی است برخورد کند به چند حالت در میاید. منبع نوری به‌کارگرفته‌شده در این نوع دستگاه‌ها غالباً یک لامپ تنگستن – هالوژن یا یک لیزر نیمه‌هادی (نظیر لیزر نئون – هلیوم) است. در این فناوری سوسپانسیون رقیق شده سلول‌های خونی به داخل جریان پیوسته‌ای از محلول الکترولیتی تزریق می‌شود. جریان پیوسته باعث هدایت و عبور سلول‌ها به‌صورت تک ردیفی (فلو سل) از کانال فلو سل (Flow cell) می‌شود.
در این کانال سلول‌ها در محل خاصی از مقابل منبع نوری عبور کرده و مورد اصابت پرتوهای نوری قرار می‌گیرد. بسته به نور موجود و وضعیت سلول، نور اصابت کرده به سلول ممکن است جذب شود، برگشت پیدا کند (بازتابش)، و یا در جهت‌های گوناگونی پراکنده شود. در این سل کانترها، به‌وسیله آشکار سازهای نوری (Photodetectors) خاصی جهت شناسایی و تبدیل پرتوهای پراکنده شده به سیگنال‌های الکتریکی استفاده می‌شود که در نهایت به‌وسیله واحد پردازش دستگاه به دیتا قابل‌فهم تبدیل می‌شوند.
با وجود مزایای متعدد در روش‌های آمپدانسی و اپتیکال، هریک دارای محدودیت‌هایی نیز می‌باشند که کارایی آنها را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. به‌منظور رفع این محدودیت‌ها و دستیابی به فناوری‌های برتر در شمارش سلولی، شرکت‌های سازنده سل کانترها به‌تدریج به سمت به‌کارگیری روش‌های تلفیقی روی آوردند که این امر منجر به افزایش کارایی تحلیل‌گرها و نیز صحت پاسخ‌های حاصل از آنها شده است. از جمله این روش‌های تلفیقی می‌توان به روش‌های RF/DC و VCS اشاره نمود.
فلوسیتومتری به‌طورکلی روشی برای شمارش ذرات و بررسی میکروسکوپی، مانند سلول‌ها و کروموزوم‌ها است. در این حالت ذره در یک جریان سیال، معلق شده و یک‌به‌یک از مقابل نور عبور می‌کند و شمارش انجام می‌شود. همچنین در این دستگاه‌ها امکان بررسی پارامترهای فیزیکی و شیمیایی ذره در یک‌زمان بسیار اندک وجود دارد.
فلوسیتومتری به طور مداوم در تشخیص اختلالات استفاده می‌شود، به‌خصوص سرطان خون، اما بسیاری از برنامه‌های کاربردی دیگر در هر دو پژوهش بالینی و عمل هم شامل آن می‌شوند.
ازآنجایی‌که شرکت‌های گوناگونی دستگاه‌های سل کانتر را در سراسر دنیا طبق استاندارد بهینه مدنظر خود طراحی و تولید می‌کنند، جدای از روش کار آنها که در مقاله ذکر شد، رنج نرمال دستگاه‌ها نیز با یکدیگر تفاوت خواهد داشت.
دومین دلیل تفاوت محدوده طبیعی آزمایش خون، غلظت‌ها مقدارها و در کل تفاوت در محلول‌های سل کانتر شرکت‌های تولیدکننده دستگاه‌های سل کانتر می‌باشد.
سن، جنس، سابقه بیماری زمینه‌ای یا خانوادگی، ملیت و موقعیت جغرافیایی فرد آزمایش دهنده نیز از جمله دلایل تفاوت در شاخص نرمال فاکتورهای خونی بیمار می‌باشد.
در آخر از شما مخاطبان عزیز، دعوت می‌کنیم اگر دلایل دیگری نیز می‌شناسید که باعث تفاوت در رنج نرمال برگه‌های آزمایش خون می‌شود، برای ما در کامنت‌ها بنویسید.
Share It