در این مطلب ضمن آشنایی با اساس عملکرد دستگاه‌های اتوآنالایز و معرفی انواع دستگاه‌های اتوآنالایز موجود در ایران، دعوت می‌کنیم از مطلب “تفاوت کیت های بیوشیمی دستی و دستگاهی” استفاده نمایید.

دستگاه اتوآنالایز چیست؟

از دستگاه‌های اتوآنالایز معمولاً جهت اندازه‌گیری میزان متابولیت‌های حاضر در نمونه‌های زیستی مثل ادرار، خون و نیز مایع مغزی – نخاعی استفاده می‌شود و به دلیل اینکه این دستگاه‌ها همه مراحل آنالیز را به‌صورت تماماً از پیش تعیین شده و خودکار انجام می‌دهد به‌این‌ترتیب می‌توان روزانه صدها نمونه را فقط با نظارت یک تکنسین آزمایشگاهی آنالیز کرده و اطلاعات حاصل از تجزیه‌وتحلیل آن‌ها را در قالب یک جدول ارائه نمود.

اتوآنالایزرها عموماً از اجزاء روباتیک جهت برداشتن نمونه و محلول‌های معرف (Reagent) تشکیل شده‌اند. این توانایی‌ها به کمک یک پردازشگر اصلی کنترل شده و اتوآنالایزر بدون آن معنی ندارد. البته منظور از پردازشگر، دستگاه PC نیست، بلکه شامل اجزاء کامپیوتری مانند CPU، بوردهای اصلی، مانیتور (کوچک یا بزرگ یا به‌صورت LCD) و چاپگر (کوچک و داخلی یا بزرگ و خارجی) می‌باشد.

اتوآنلایزر چطور کار می‌کند؟

اتوآنالایزر به‌وسیله مخلوط کردن و واکنش دادن معرف با نمونه و سپس اندازه‌گیری طول موج رنگ ایجاد شده به‌صورت کاملاً خودکار و بدون نیاز به حضور اپراتور و با استفاده از روش‌های استاندارد، جهت تعیین غلظت مواد نتایج قابل‌درک و مستندی را ارائه می‌دهد. اساس سنجش‌های این دستگاه اسپکتروفتومتری است بدین ترتیب که پس از جداسازی سرم از خون، معرف موردنظر (برای سنجش هر ترکیبی که باید سنجش شود به طور مثال کلسیم خونی) به سرم اضافه می‌شود و ترکیب نهایی به رنگ خاص درمی‌اید و باتوجه‌به قانون بییر مبنی بر جذب انتخابی نور توسط مواد مختلف، نوری با رنگ مکمل رنگ ترکیب نهایی را از آن عبور داده و میزان جذب نور را اندازه‌گیری می‌کند سپس آن را با میزان جذب نور استاندارد مقایسه و به نسبت آن مقدار ترکیب موردنظر را با عدد اعلام می‌کند.

تقسیم‌بندی اتوآنالایزرهای بیوشیمی بر اساس روش قرائت تست‌ها

Batch Analyzer

در این اتوآنالایزر قرائت به‌صورت تست به تست انجام شده و نتایج نیز به همین صورت نشان داده می‌شود. سرعت قرائت تست‌ها در این نوع آنالایزرها بین 40 الی 80 تست در ساعت است.

Multibatch Analyzer

در این اتوآنالایزرها قرائت در حالت عادی به‌صورت تست به تست انجام می‌شود، ولی امکان تعریف اجرای چند تست مختلف برای یک نمونه و به‌صورت متوالی نیز وجود دارد. همچنین در این اتوآنالایزرها دستیابی به نتایج به هر دو صورت یعنی تست به تست یا بیمار به بیمار امکان‌پذیر است. سرعت این اتوآنالایزرها معمولاً بین 80 الی 240 تست در ساعت است.

Random Access Analyzer

در این اتوآنالایزرها می‌توان در هر ساعتی برای نمونه اخذ شده، تست موردنظر را انتخاب و اجرا کرد. حال‌آنکه رعایت هیچ‌گونه ترتیبی اجباری نیست. سرعت این اتوآنالایزرها بین 100 الی 600 تست در ساعت است.

انواع اتوآنالایزر بر حسب دخالت تکنیسین و نوع محلول مصرفی

اصطلاح اتوماسیون در بیوشیمی بالینی به فرایندی اطلاق می‌شود که یک دستگاه تعداد زیادی از تست‌ها را با دخالت اندک تکنیسین یا کارشناس مربوط انجام می‌دهد. سیستم‌های فوق به دو نوع باز و بسته تقسیم می‌شوند.
در سیستم‌های باز (OPEN) تکنیسین می‌تواند پارامترهای تست را تغییر داده و محلول‌های موردنیاز را از هر فروشنده‌ای خریداری کند.
در سیستم‌های بسته (CLOSED) پارامترهای تست توسط سازنده برنامه‌ریزی‌شده و قابل تغییر نیستند بعلاوه محلول‌های موردنیاز هم مخصوص دستگاه موردنظر می‌باشند و باید از یک منبع واحد تهیه شوند.

به نظر شما کیت‌های بیوشیمی موجود در سایت ما مناسب دستگاه‌های سیستم باز است یا بسته؟

معرفی انواع روش‌های اندازه‌گیری در دستگاه‌های اتوآنالایزر

روش فتومتری

در این دستگاه‌ها برای اندازه‌گیری به روش فتومتری به یک منبع نور، وسیله جداکننده طیف موردنظر و یک آشکارساز نیاز است.

هر دستگاه اتوآنالایزر از دو قسمت مشخص سخت‌افزار و نرم‌افزار تشکیل شده است. قدرت، کارایی و سادگی کار با هر دستگاه اتوآنالایزر ارتباط تنگاتنگی با نرم‌افزار آن دارد. منبع نور به‌کاررفته در دستگاه‌های آنالایزر می‌تواند لامپ‌های تنگستن، هالوژن، کوارتر، دوتریوم، جیوه یا لیزر باشد. برای جداسازی طیف موردنظر از فیلترهای تداخلی نوری استفاده می‌شود. این فیلترها معمولاً دارای پیک عبوری 30 تا 80 درصد پهنای باند 5 تا 15 درصد است. در اتوآنالایزرها این فیلترهای نوری در چرخ فیلتر (Filter Wheel) قرار داده شده‌اند و فیلتر موردنظر در زمان مناسب توسط نرم‌افزاری سیستم در محل عبور نور قرار می‌گیرد.

فتومتری انعکاسی

در این روش نور منعکس شده اندازه‌گیری می‌شود. اجزای این سیستم همانند اجزای سیستم فتومتری است و معمولاً در اتوآنالایزرهایی که از معرف‌های خشک استفاده می‌کنند، به کار می‌رود. فلوروسنس ساطع شده حاصل از نمونه به کمک دتکتورهای مخصوصی در این روش اندازه‌گیری می‌شود. شدت نور ساطع شده (فلورسنت) رابطه مستقیم با غلظت ماده تحریک شده دارد.

فلورومتری

این روش در اتوماسیون و روش‌های سنجش ایمنی کاربرد زیادی دارد. حساسیت آن هزار برابر بیشتر از روش‌های اسپکتروفتومتری است، اما تداخل زمینه‌ای ناشی از فلورانس سرم می‌تواند مشکل‌ساز باشد. هرچند این مشکل را می‌توان با انتخاب فیلترهای مناسب برای جداسازی طیف موردنظر و نیز با انتخاب رنگ فلورسنتی که طیف تشعشعی آن از طیف مواد تداخلی متفاوت باشد، حل کرد.

کدورت سنجی یا نفلومتری

از این روش برای اندازه‌گیری کمی و کیفی رسوب حاصل از واکنش آنتی‌ژن آنتی‌بادی به کار می‌رود.

تعداد زیادی از روش‌های الکتروشیمیایی در اتوآنالایزرها به کار می‌روند که رایج‌ترین آنها الکترودیون انتخابی یا (ISE Electrode Selective Ion) است.

اتوآنالایزرهای موجود در ایران

محصولات کمپانی ژاپنی Roche/Hitachi

از جمله دستگاه‌های سنجش و آنالیز بیوشیمی موجود در ایران دستگاه‌های اتوآنالایزر هیتاچی در مدل‌های 917،902، 7080 و 912 می‌باشد. بر اساس توضیحات درج شده در وب‌سایت رسمی هیتاچی، از جمله دلایل ساخت و توسعه اتوآنالایزرهای سری 705 به بعد، به شرح زیر است:

از اواخر دهه 1970، تعداد معاینات بالینی به‌سرعت افزایش یافت و اتوماسیون معاینات بالینی موردنیاز بود. اما از سوی دیگر، در دهه 70 به دلیل عدم رشد فناوری، کوچک کردن آنالایزرهای خودکار دشوار بود و در نتیجه آزمایشگاه‌هایی با فضای بزرگ برای نصب و تجهیز این دستگاه‌ها موردنیاز بود؛ بنابراین، برای بسیاری از بیمارستان‌ها به جز بیمارستان‌های دانشگاهی و آزمایشگاه‌های بالینی، تهیه و نصب آنالایزرهای خودکار بیوشیمی هزینه بر و سخت بود. مدل 705 با وجود پیکربندی ساده فقط دو نازل برای پیپت کردن معرف و امکان اندازه‌گیری چندگانه را داشت که به‌موجب این ویژگی، بهبود قابل‌توجهی در نصب و نگهداری اتوآنالایزرهای بیوشیمی رخ داد. همچنین، با وجود رابط کاربری بهینه و استفاده از فناوری نظارت خودبه‌خودی هیتاچی موسوم به “entire reaction monitoring method” انقلابی در استفاده از اتوآنالایزرهای بیوشیمی رخ داد.

هیتاچی مدل 912

اتوآنالایزر بیوشیمی مدل هیتاچی ۹۱۲، دارای ۱۲ طول موج (۳۴۰،۳۷۶،۴۱۵،۴۵۰،۴۸،۵۰۵،۵۴۶،۵۷۰،۶۰۰،۶۶۰،۷۰۰،۸۰۰)، لامپ هالوژن تنگستن ۱۲ ولت، ۲۰ وات و ۳۶۰ تست در ساعت بدون ISE و ۷۲۰ تست در ساعت با ISE می‌باشد. هیتاچی ۹۱۲، دارای یک پروب برای برداشت نمونه و دو پروب برای برداشت معرف می‌باشد.

همچنین این دستگاه دارای کنترل یونیت شامل: کامپیوتر اختصاصی مجهز به سیستم‌عامل Windows، مانیتور تاچ اسکرین، کیبورد، موس، پرینتر و پورت RS 232 جهت انتقال اطلاعات می‌باشد. اتوآنالایز هیتاچی ۹۱۲ توانایی تجزیه‌وتحلیل چندین نمونه مختلف از جمله سرم، پلاسما، ادرار و مایع نخاعی را دارد.

هیتاچی مدل 902

اتوآنالایزر بیوشیمی مدل هیتاچی 902، دارای ۱۲ طول موج (۳۴۰،۳۷۶،۴۱۵،۴۵۰،۴۸۰،۵۰۵،۵۴۶،۵۷۰،۶۰۰،۶۶۰،۷۰۰،۸۰۰ نانومتر)، لامپ هالوژن تنگستن ۱۲ ولتی (۲۰ وات) می‌باشد. این دستگاه قادر است ۲۰۰ تست در ساعت بدون ISE و ۳۰۰ تست در ساعت با ISE را انجام دهد. همچنین این دستگاه دارای ۴۸ کووت جهت خوانش و ۴۰ جایگاه مختص به هایترجنت می‌باشد. اتوآنالایز هیتاچی 902 توانایی تجزیه‌وتحلیل چندین نمونه مختلف از جمله سرم، پلاسما، ادرار، CSF، خون همولیز شده و … را دارد.

هیتاچی مدل 7080

آنالایزر بیوشیمی هیتاچی مدل 7080 از نوع دستگاه‌های بیوشیمی ایستاده بوده که بیش از 80 آزمایش و بازدهی 360 تست در ساعت را انجام می‌رساند. این مدل اتوآنالایزر می‌تواند از نمونه‌های ادراری، سرم و مایع مغزی نخاعی برای تجزیه‌وتحلیل استفاده کند و 36 نوع آیتم را هم‌زمان تشخیص دهد. همچنین سرعت آنالیز این دستگاه تا 360 تست در ساعت نیز می‌رسد.
از جمله تست‌های قابل انجام با مدل 7080 می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
معاینه بیوشیمیایی خون: عملکرد کبد، عملکرد کلیه، چربی خون، گلوکز خون، پروتئین سرم و غیره معاینه ایمونولوژیک: شامل ایمونوگلوبولین، مکمل آپولیپوپروتئین و غیره

هیتاچی مدل 917

دستگاه اتوآنالایزر هیتاچی مدل 917 دارای یک سیستم ایمونواسی کاملاً خودکار و کامپیوتری است که امکان عملکرد 24 ساعته به آن می‌دهد. هیتاچی 917 بهترین انتخاب برای انجام تجزیه‌وتحلیل کمی و کیفی طیف وسیعی از مواد شیمیایی موجود در خون و سایر مایعات بدن است.

توجه داشته باشید که مدل 917 در دو نوع Rack و Disk طراحی و تولید شده است.

هیتاچی 917 مدل Disk دارای یک تحلیلگر شیمی مبتنی بر کامپیوتر با ماژول ISE به بازار عرضه شده است. این آنالایزر دارای توان 70 سنجش با حداکثر توان 360 آزمایش در ساعت است. از سوی دیگر مدل Rack دارای توان 65 سنجش با حداکثر توان 1200 آزمایش در ساعت است.

محصولات کمپانی Biotechica

آنالایزرهای خودکار کمپانی بایوتکنیکا در دو نوع “تست غیر ترتیبی” و “fixed cycle analyzer” در سری معروف BT طراحی و تولید شدند. این آنالایزرها دارای ویژگی‌های برجسته‌ای مانند تکرار خودکار، برنامه‌پذیری، ارائه نتایج پاتولوژیک با یا بدون رقیق‌سازی خودکار، تست‌های فوری در زمان واقعی (STATs). توان این آنالایزرها حدوداً، 360 تست در ساعت بدون ماژول ISE و با ماژول 240 تست در ساعت می‌باشد.

سری BT شامل:

از آنجایی که دستگاه های آنالایزر موجود در ایران در برند ها و مدل های بیشماری در حال استفاده میباشد، صرفا به آشنایی با نام شرکت های تولید کننده آنان بسنده میکنیم.