در مقاله “اصطلاحات و اطلاعات مواد شیمیایی” به برسی اصطلاحات مدرج بر روی محصولات شیمیایی و کاتالوگ آنها، به همراه ذکر چند مثال کاربردی می‌پردازیم.
هنگام خریداری محصولات شیمیایی، بخصوص محلول‌ها و پودرها، به اعداد خاصی که بروی محصول درج گردیده و مدنظر ماست، مانند تاریخ تولید و انقضا، درصد خلوص، جرم مولی و … توجه ویژه‌ای می‌نماییم. اکنون می‌خواهیم به‌صورت جامع، دلیل و کاربرد نوشتن تمام این اعداد و اصطلاحات را بررسی نماییم.
فهرست
خلوص (Assay) چیست ؟
Assay یا عیار همان خلوص ماده شیمیایی مدنظر است که با درصد گزارش می‌گردد. برای مثال آمونیاک 25%، یعنی 25 درصد از کل حجم آن ماده خالص است و مابقی نا خالصی است. از این رو مواد شیمیایی در گرید های متفاوت تولید میشوند تا برای استفاده خاص درصد خلوص خاصی داشته باشند.
باید توجه داشته باشیم که درصد خلوص مواد شیمیایی هرگز ایده آل مطلق نخواهد بود. بنابراین بهتر است مواد شیمیایی مدنظر را از برند هایی که از آزمایشات کنترل کیفی (با تاییدیه های بین‌المللی) بهره میبرند استفاده نماییم. (برند های معتبری مانند : مرک – سیگاما، نوترون شیمی و …)
پایداری خلوص اکثر مواد شیمیایی به شرایط نگهداری و زمان سپری شده از تاریخ تولید آنها وابسته است. برای مثال در مبحث پایداری ترمودینامیکی مواد شیمیایی، ماده‌ای که در پایین‌ترین سطح انرژی قرار داشته باشد یا دارای تعادل شیمیایی با پیرامونش باشد را پایدار می‌گویند. اما این پایداری به‌مرورزمان دستخوش تغییر شده و ماده دچار خوردگی، زنگ‌زدگی و یا ازدست‌دادن خاصیت اصلی خود می‌شود.
ازاین‌رو توجه به شرایط نگهداری و مصرف، تاریخ تولید و انقضا که بر روی محصول درج گردیده امری است که نباید در آن سهل‌انگاری گردد.
غلظت (Density) چیست ؟
Density یا غلظت کمیتی است که بیان می‌کند چه مقدار از یک حل شونده در حلال حل شده است. این کمیت به‌صورت درصد، مولاریته (mol/L)، مولانیته (mol/kg)، مولالیته (mol/kg)، قسمت در هزار (g/kg) و … بر حسب نیاز گزارش می‌گردد.
برای مثال غلظت آمونیاک 25% نوترون شیمی 0.91 گرم بر سانتی‌متر مربع میباشد که نشان می‌دهد در یک سانتی‌متر مربع از حجم این محصول 0.91 گرم آمونیاک وجود دارد.
جرم مولی (Molar mass) چیست ؟
برای درک پایه‌ای جرم مولی، ابتدا مول را تعریف کنیم. یک مول برابر است با ۱۰۲۳×۶٫۰۲۲ عدد از هر چیزی (عدد آووگادرو). اگر تعداد ۱۰۲۳×۶٫۰۲۲ مولکول هیدروژن داشته باشیم، می‌گوییم یک مول مولکول هیدروژن داریم.
جرم مولی نیز به جرم یک مول از هر ماده بر حسب گرم یا کیلوگرم می‌گویند. به بیان دیگر جرم مولی ترکیب، به مجموع جرم‌های مولی اتم‌های یک ترکیب می‌گویند.
برای مثال M (NH3) ≈ 17.031 g/mol میباشد که از رابطه زیر به‌دست‌آمده است.
(14.1*1+1.01*3)* 1 = 17.031 g/mol
اهمیت درج جرم مولی چیست؟
ازآنجایی‌که جرم مولی در روابط شیمیایی زیادی چه به‌صورت مستقیم و چه غیرمستقیم مورداستفاده قرار می‌گیرد، لازم است برای حسن انجام محاسبات عدد دقیق آن بر روی محصول درج گردیده باشد.
| نام رابطه | فرمول رابطه |
|---|---|
| غلظت معمولی | C = m / V |
| غلظت مولار | CM = C / M |
| غلظت مولار | Ci = ni / v |
| غلظت مولار | Cm = 10ad / M |
| غلظت نرمال | N = 10ad / E |
| رابطه کاربردی بر حسب غلظت مولار | Cm1 V1= Cm2 V2 |
| رابطه کاربردی بر حسب غلظت نرمال | N1 V1= N2 V2 |
CAS Number چیست ؟
CAS registry number یا شماره ثبت CAS عددی است حداکثر 10 رقمی بوده و مخفف Chemical Abstract Services میباشد که برای هر ترکیب شیمیایی، پلیمری، زنجیره‌های زیستی، مخلوط‌ها و آلیاژها یکتا و منحصربه‌فرد میباشد.
نحوه محاسبه رقم کنترلیزه (check digit) از CAS نامبر
به ترتیب ارقام را (از رقم دوم از سمت راست) در اعداد طبیعی (1،2،3،…) ضرب و حاصل جمع را به دست آورده و عدد یکان حاصل جمع به‌عنوان رقم کنترلیزه در نظر گرفته می‌شود.
مثال:
CAS.NUMBER آب: 5-18-7732
105=(8×1 + 1×2 + 2×3 + 3×4 + 7×5 + 7×6)
رقم یکان = 5 = رقم کنترلیزه
کاربرد CAS REGISTRY یا CAS NUMBER
CAS Number برای غلبه بر محدودیت‌های دیگر سیستم‌های کنوانسیون نام‌گذاری شیمیایی، مانند سیستم‌های مشتق از ساختار مولکولی مواد شیمیایی (مثل IUPAC) ایجاد شده است. ارقام قبل از خط فاصله اول نشان‌دهنده CAS Number و ارقام باقیمانده نشان‌دهنده CAS REGISTRY است.
CAS NUMBER شامل اطلاعات حیاتی مانند این که ترکیب ما از چه مواد شیمیایی، ناخالصی‌ها و افزودنی‌های تثبیت‌کننده ساخته شده است.
HS Code چیست ؟
HS Code یک سیستم استانداردسازی، کنترل، شناسایی و طبقه‌بندی محصولات میباشد که توسط دولت‌ها باتوجه‌به سیاست‌های مالیاتی، قیمت‌گذاری، بودجه‌بندی و اقتصاد طراحی می‌شود.
اقدامات تعرفه‌ای و غیر تعرفه‌ای مقررات تجارت بین‌المللی و انواع دیگر از فعالیت‌های اقتصادی خارجی و همچنین نگهداری از آمار گمرک در این سیستم گنجانده شده است.
در بازارهای جهانی خریداران و فروشندگان کالا در فاکتورهای فروش خود کد بین‌المللی کالا که همان HS – CODE میباشد را ثبت میکنند.
کاربرد HS کد در قالب مثال
دو رقم اول HS مربوط به فصل مربوطه دو رقم دوم سردسته را نشان می‌دهد و دو رقم سوم زیر دسته را نمایش می‌دهد. به‌عنوان‌مثال کد HS 1006.30 نشان‌دهنده فصل 10 (غله) سردسته 06 (برنج) و زیر دسته 30 برنج نیمه سفیدشده (Semi milled Rice) یا برنج کامل سفید شده (Wholly milled Rice) میباشد.
EC Number چیست ؟
شماره EC یک شناسه هفت‌رقمی است که بر اساس فرمول شیمیایی و مواد تشکیل‌دهنده مواد شیمیایی را با استاندارد EC (تحت نظارت کمیسیون اروپا) نام‌گذاری می‌کند. این کد منحصربه‌فرد نیست. برای مثال کلسیم کلراید (CaCl2) دارای درصد خلوص‌های متفاوتی است اما تمام محصولات کلسیم کلراید تولید شده در سراسر جهان دارای یک EC نامبر یکسان هستند. (2382)
کدهای EC شامل سه فهرست جداگانه EINECS ،ELINCS و لیست NLP میباشد.
دمای بهینه نگه داری (Storage Temperature) مواد شیمیایی چه مقدار است ؟
به دمای بهینه نگهداری ماده شیمیایی توسط شرکت سازنده بر روی بسته‌بندی محصول درج می‌گردد. این دما از سنجش فاکتورهای زیادی مانند تبخیر، اکسیداسیون، انحلال‌پذیری، ترکیب‌پذیری و … به دست میاید.
همان‌طور که قبلاً گفته شد، توجه به دمای نگهداری به دلیل تأثیرگذاری در تاریخ انقضا امری مهم تلقی شود تا از اتلاف هزینه و وقت جلوگیری گردد.
برگه SDS یا MSDS چیست ؟
برگه ایمنی مواد شیمیایی (Safety Data Sheet)، برای شناسایی و تشخیص میزان خطر ماده شیمیایی به کار می‌رود. از آن جایی که اکثر موادی موجود در آزمایشگاه‌ها به‌صورت بالقوه دارای خطر می‌باشند، بنابراین لازم است نکات کار با آن ماده، نحوه مواجهه و مدیریت خطر احتمالی را پیش از کار با مواد شیمیایی بدانیم.
این برگه که به طور استاندارد MSDS نام دارد، در بیشتر موارد توسط کارخانه سازنده تهیه می‌شود.
MSDS شامل چیست؟
MSDS شامل 16 بخش میباشد. برای مثال نحوه صحیح استفاده، درجه حرارت و نوع محیط نگهداری، نکات ایمنی انبارداری و جابه‌جایی، نحوه مقابله با خطر در صورت بروز موارد مشکل‌ساز و چگونگی رفع عوارض آن ماده اشاره کرد.
- بخش اول (IDENTIFICATION): نام، توضیحات و مشخصات تماس با کارخانه تولیدکننده قرار دارد
- بخش دوم (HAZARD IDENTIFICATION): اخطار و مشخصات مرتبط با اخطار، اقدامات احتیاطی و نشانه‌ها
- بخش سوم (COMPOSITION): مواد یا اجزا تشکیل‌دهنده
- بخش چهارم (FIRST-AID): اقدام‌های ضروری اولیه برای رفع مسمومیت با ماده مذکور
- بخش پنجم (FIRE-FIGHTING): موارد احتیاطی در مواجهه با آتش‌سوزی آن ماده
- بخش ششم (ACCIDENTAL RELEASE): اقدامات احتیاطی پس از ریختن یا نشت ماده شیمیایی
- بخش هفتم (HANDLING & STORAGE): روش‌های انبارداری و جابه‌جایی ماده شیمیایی
- بخش هشتم (EXPOSURE CONTROLS & PERSONAL PROTECTION): استانداردها و اقدامات توصیه شده برای محافظت شخصی
- بخش نهم (PHYSICAL & CHEMICAL PROPERTIES): مشخصات فیزیکی و شیمیایی مانند ظاهر، بو، PH، حلالیت، میزان تبخیر و اشتعال ماده
- بخش دهم (STABILITY & REACTIVITY): پایداری، واکنش‌پذیری و راه کارهای جلوگیری از ایجاد واکنش خطرناک
- بخش یازدهم (TOXICOLOGICAL): اطلاعاتی در خصوص سمیت و مدت‌زمان ایمن در معرض نشت قرارگیری و نشانه‌های مرتبط با بیماری و عوارض ماده شیمیایی در طولانی و کوتاه‌مدت
- بخش 12 تا 16 الزامی نیست ولی باید با آن آشنایی داشت.
- بخش دوازدهم (ECOLOGICAL): اطلاعات مرتبط با اثرات ماده بر محیط زیست
- بخش سیزدهم (DISPOSAL): نکات مرتبط با دور انداختن و خارج کردن ایمن ماده
- بخش چهاردهم (TRANSPORT): نکات مرتبط با حمل‌ونقل
- بخش پانزدهم (REGULATORY): الزامات قانونی
- بخش شانزدهم: در این بخش تاریخ تنظیم برگه SDS وجود دارد
RTECS چیست و چه کاربردی دارد ؟
عدد RTECS یا Number RTECS عبارت است از یک سیستم ثبت اثرات سمی مواد شیمیایی (Registry of Toxic Effects of Chemical Substances) که با فرمت XXnnnnnnn تعریف شده است. (مثلاً بنزن با CY1400000 : RTECS)
این سیستم ثبت، اطلاعات مواد شیمیایی را که توسط NIOSH و با استفاده از مطالعات سم‌شناسی موجود تدوین شده است را در اختیار عموم قرار می‌دهد. RTECS نیز مانند EC کد و HS کد جز اصطلاحات و اطلاعات مواد شیمیایی است که به‌صورت بین‌المللی طبقه‌بندی و بروز میشوند. این داده‌ها تا سال 2001 به دست سامانه بهزیستی و ایمنی آمریکا (NIOSH) فراهم می‌شد و هم اکنون توسط Elsevier MDL این کار را انجام می‌گیرد.
R phrase، S phrase چیست ؟
در سیستم طبقه‌بندی خطر مواد شیمیایی از علائم و نمادهای خطر مانند عبارات R و S استفاده می‌شود. عبارات خطر (R) و عبارات ایمنی (S) در ترکیب (عبارات ترکیبی R و S) وجود دارند.
عبارت R و عدد R
عبارتی که به ترتیب نشان‌دهنده خطرات مواد و مقدار آنهاست.
عبارت S و عدد S
عبارتی که اشاره به نحوه ایمن جابه‌جایی مواد خطرناک می‌کند.
عبارات R و S با خط تیره یا اسلش از هم جدا میشوند که به معنای زیر است
خط تیره: عبارت R و عبارت S به طور جداگانه فرموله میشوند
اسلش: فرمول‌بندی عبارت R یا عبارت S در به‌صورت جدا (ترکیبی مستقل از عبارات R یا S)
این یک قانون کلی است که در آن معمولاً حداکثر 6 عبارت برای اطلاع از خطرات استفاده می‌شود. از این نظر عبارات ترکیبی به‌عنوان عبارات واحد در نظر گرفته میشوند.
این عبارات باید در مورد تمام خطراتی که ممکن است حین کار با ماده شیمیایی رخ دهند اطلاع‌رسانی نمایند، بنابراین در برخی موارد ممکن است بیش از 6 عبارت R و S لازم باشد.
بو (Odour) مواد شیمیایی
همان‌طور که از ترجمه آن مشخص است، نشان‌دهنده بوی ماده شیمیایی است.
برای مشاهده لیست 654 ماده شیمیایی به همراه بوی آنها اینجا کلیک کنید.
حالت یا فرم (Form) مواد شیمیایی
فرم یا حالت، اشاره به سه حالت ماده (جامد، مایع، گاز) دارد. باید توجه داشته باشیم که ماده فرم چهارم (پلاسما) نیز دارد.
رنگ (color) مواد شیمیایی
این مشخصه اشاره به رنگ ماده شیمیایی دارد. ازآنجایی‌که ترکیب مواد شیمیایی با یکدیگر رنگ‌های گوناگونی ایجاد می‌کند، باید بدانیم که رنگ قید شده بر روی لیبل محصول، همان رنگ ماده شیمیایی است که در بسته‌بندی قرار گرفته و به‌اصطلاح رنگ اصلی ماده است.
محدوده انفجاری (Explosion limit) چیست؟
Explosion limit یا محدوده انفجاری، بیانگر محدوده غلظتی از ماده است که در هوا پخش شده و در صورت وجود منبع آتش و یا حرارت موجب انفجار و یا آتش‌سوزی می‌شود. محدوده انفجاری مواد شیمیایی معمولاً به‌صورت درصد حجمی مواد موجود در هوا ارائه می‌شود (مثال 5%VOL)
علاوه بر درج این مشخصه بر روی لیبل محصول، می‌توان آن را در بخش 9 برگه داده ایمنی (SDS) یافت.
دو نوع حد انفجار وجود دارد:
- حد پایین انفجاری (LEL): کمترین غلظت گاز یا بخاری که در صورت احتراق می‌سوزد یا منفجر می‌شود.
- حد بالایی انفجار (UEL): بالاترین غلظت گاز یا بخاری که در صورت احتراق می‌سوزد یا منفجر می‌شود.
برای مثال، حد انفجاری پایین و بالای آمونیاک نوترون شیمی به ترتیب، 15.4 و 33.6 %VOL میباشد. به این معنا که زیر 15.4 درصد – حجم آمونیاک در محیط باشد باعث آتش‌سوزی نمی‌شود اما بین 15.4 تا 33.6 %VOL و بیشتر از آن محدوده انفجاری بوده و برای مثال با تزریق ناگهانی اکسیژن در محیط امکان انفجار بالاست.
حلالیت در آب (Solubility in Water) مواد چرا مهم است ؟
عدد حلالیت در آب به مقدار کمی (نه کیفی) از ماده شیمیایی می‌گویند که می‌تواند در یک دمای خاص در آب حل شود. واحد حلالیت عموماً میلی‌گرم در لیتر یا ppm (قسمت در میلیون) است. اغلب می‌توان این عدد را در بخش 9 برگه داده ایمنی (SDS) پیدا کرد.
برای مثال، عدد حلالیت کلرو فورم (نوترون شیمی) در آب 20 درجه سانتیگراد 8 گرم در لیتر است.
نقطه جوش (Boiling point) مواد شیمیایی یعنی چه ؟
نقطه‌جوش یک ماده، دمایی است که در آن فشار بخار یک مایع با فشار اطراف مایع (محیط) برابر است و مایع به بخار تبدیل می‌شود. مثلاً، دمای جوش پتاسیم هیدروکساید (نوترون شیمی) 1320 درجه سانتیگراد میباشد.
تعریف نقطه ذوب (Melting point)
نقطه ذوب یک ماده، دمایی است که در ماده جامد به مایع تبدیل می‌شود.
نقطه ذوب یک جامد با نقطه انجماد مایع برابر است. در آن دما حالت جامد و مایع ماده در تعادل هستند. برای آب، این تعادل در دمای 0 درجه سانتیگراد رخ می‌دهد.
فشار بخار (Vapour pressure) مواد شیمیایی را چرا اندازه گیری میکنند؟
فشار بخار یا فشار بخار تعادلی به‌عنوان فشار اعمال شده توسط بخار در تعادل ترمودینامیکی با فازهای متراکم آن در دمای معین در یک سیستم بسته تعریف می‌شود. فشار بخار تعادلی نشان‌دهنده میزان تبخیر مایع است.
به بیان دیگر،
فشار بخار معیاری از تمایل یک ماده برای تبدیل‌شدن به حالت گازی یا بخار است و با دما افزایش می‌یابد. دمایی که در آن فشار بخار در سطح مایع برابر با فشار محیط اطراف می‌شود، نقطه‌جوش مایع نامیده می‌شود. برای مثال فشار بخار آمونیاک (نوترون شیمی) در دمای 20 درجه سانتیگراد حدود 837 هکتو پاسکال میباشد.
غلظت اشباع (Saturation concentration) یعنی چه ؟
غلظت اشباع به معنای حداکثر مقدار ممکن از یک ماده است که می‌تواند در یک حجم استاندارد از یک حلال خاص (به‌عنوان‌مثال، آب) تحت شرایط استاندارد دما و فشار (STP) حل شود.
برای مثال غلظت اشباع اتیل استات در دمای 20 درجه برابر است با 336 گرم بر سانتی‌متر مربع و به معنای این است که حداکثر 336 گرم اتیل استات در حلال مدنظر حل می‌شود.
جالب است بدانید در مطالعات هواشناسی، غلظت اشباع به حالتی از جو گفته می‌شود که هوا حاوی حداکثر مقدار بخار آبی است که می‌تواند در دما و فشار خاص نگه دارد. همچنین در حالت اشباع جوی، رطوبت نسبی 100 درصد شده و دما و نقطه شبنم برابر و تبخیر آب متوقف می‌شود.
ویسکوزیته دینامیکی (dynamic Viscosity) چیست ؟
ویسکوزیته دینامیکی، نیروی موردنیاز یک سیال برای غلبه بر اصطکاک مولکولی داخلی خود است تا سیال جریان یابد. ویسکوزیته دینامیکی در علم مکانیک سیالات به ویسکوزیته مطلق نیز شناخته می‌شود.
واحد اندازه‌گیری ویسکوزیته Pa·s (ثانیه پاسکال) یا mPa·s (میلی پاسکال ثانیه) است. با افزایش مقدار ویسکوزیته، نیروی ناشی از ویسکوزیته نیز افزایش می‌یابد. لازم به ذکر است که cP (سانتی پویز) واحد اندازه‌گیری معمول در اندازه‌گیری ویسکوزیته است.
نقطه اشتعال (Flash point) یعنی چه ؟
نقطه اشتعال، پایین‌ترین دمایی است که در آن یک مایع می‌تواند بخار تولید کند تا مخلوطی قابل اشتعال در هواِی نزدیک سطح مایع ایجاد شود. هر چه نقطه اشتعال کمتر باشد، مشتعل شدن مواد آسان‌تر است. نقطه آتش (Fire point) معمولاً چند درجه بالاتر از نقطه اشتعال (Flash point) است.
مثلا نقطه اشتعال برای اتیل استات (نوترون شیمی) منفی 4 درجه سانتیگراد بوده که به معنای ریسک بالای کار با این ماده است.
انحلال پذیری در اتانول (Solubility in ethanol) چه مزیتی دارد ؟
اتانول به‌عنوان یک حلال جهانی در نظر گرفته می‌شود، زیرا ساختار مولکولی آن امکان انحلال ترکیبات قطبی، آب‌دوست و غیرقطبی و آب‌گریز را فراهم می‌کند. ازاین‌رو بر روی لیبل‌های محصولات شیمیایی، امکان حلالیت پذیری اتانول درج می‌گردد.
دمای احتراق (Ignition temperature) یعنی چه ؟
دمای اشتعال خودبه‌خودی یا دمای احتراق، حداقل دمایی است که در آن یک ماده در هوا گرم شود تا فرایند احتراق خودبه‌خودی مستقل از منبع گرمایش شروع شود. برای مثال، اتانول 70% در دمای 363 درجه سانتیگراد دچار احتراق خودبه‌خودی می‌شود.
اهمیت درج مقدار آب (Water) موجود در ماده شیمیایی چیست ؟
جهت تعیین مقدار کمی و کیفی آب در مایع شیمیایی مدنظر بر روی محصول نوشته می‌شود و اصولاً دو مؤلفه مقدار استاندارد آب در آن محصول به‌صورت جهانی و استاندارد خاص کارخانه تولیدکننده در درصد آب موجود دخیل هستند.
ذرات معلق باقیمانده در هوا (limit of non volatile residue) مواد شیمیایی چگونه بوجود میاید ؟
این مؤلفه در مبحث اصطلاحات و اطلاعات مواد شیمیایی به معنای درصد ذرات معلق باقیمانده در هوا (پس از تبخیر کنترل شده مایع شیمیایی) در دمای خاص میباشد.
برای مثال، اتیل استات (نوترون شیمی) دارای 0.002% ذرات باقیمانده در هوا پس از بخار میباشد.
اهمیت دانستن اسیدیته (Acidity) مواد شیمیایی
جهت توصیف مقدار اسید موجود در ماده شیمیایی از کمیتی به نام Acidity استفاده می‌شود که به‌صورت درصد گزارش می‌شود.
برای مثال، اتیلن گلیکول (نوترون شیمی)، 0.01% خاصیت اسیدی است.
چگالی نسبی (Specific gravity) چیست ؟
وزن مخصوص که به چگالی نسبی و گرانی ویژه نیز شناخته شده، به‌عنوان نسبت چگالی یک ماده (معمولاً مایع یا جامد) در مقایسه با چگالی آب تعریف می‌شود. چگالی آب در فشار و دمای معمولی یک گرم بر سی‌سی است، بنابراین وزن مخصوص ماده‌ای که 1.6 برابر سنگین‌تر از آب باشد برابر با 1.6 خواهد بود.
برای یافتن وزن مخصوص یک جامد یا مایع، باید چگالی آن را بر حسب کیلوگرم بر مترمکعب (kg/m3) یا گرم بر سانتی‌متر مکعب (g/cm3) بدانیم. سپس این چگالی را بر چگالی آب خالص در همان واحد تقسیم کرد.
لازم به ذکر است که وزن مخصوص خود به‌تنهایی هیچ واحدی ندارد زیرا از نسبت چگالی تقسیم بر چگالی به دست میاید، بنابراین همه واحدها خنثی میشوند.
شاخص اسید – باز (PH Value) چیست ؟
pH مقیاسی است که برای تعیین اسیدیته یا بازی بودن یک محلول استفاده می‌شود. محلول‌های اسیدی مقادیر pH پایین‌تر از محلول‌های بازی یا قلیایی دارند (زیر 7). مقیاس pH لگاریتمی است و به طور معکوس غلظت یون هیدروژن را در محلول نشان می‌دهد. (یون H بیشتر، pH پایین‌تر)
pH در واقع اندازه‌گیری مقدار نسبی هیدروژن و یون هیدروکسیل آزاد در آب است.
ویسکوزیته سینتیکی (Kinematic viscosity) چیست ؟
ویسکوزیته سینتیکی، بیانگر مقدار مقاومت داخلی سیال در برابر جریان یافتن به کمک نیروهایی جاذبه میباشد. عواملی که در آزمایش ویسکوزیته سینتیکی سیالات در نظر گرفته میشوند به شرح زیر است.
- دمای سیال
- طول حرکت سیال در لوله‌ی ویسکومتر در مدت‌زمان مشخص
- کالیبراسیون ویسکومتر
برای به‌دست‌آمدن نتایج صحیح و قابل‌فهم لازم است مقدارهای به‌دست‌آمده به واحدهای استاندارد مانند سنتستوک (cSt) یا میلی‌مترمربع در ثانیه تبدیل شوند. گزارش ویسکوزیته تنها زمانی معتبر است که دمایی که آزمایش در آن انجام شده نیز گزارش شود. (برای مثال cSt 23 در 40 درجه سانتیگراد)
Congealing range چیست ؟
Congealing range به تغییر حالتی از ماده گفته می‌شد که در آن، ماده سفت شده و از حرکت می‌ایستد. در این دمای خاص مخلوطی از فاز مایع (ذوب شده) و نسبت کوچک اما فزاینده‌ای از فاز جامد وجود دارد. به بیان دیگر محدوده دمایی که در آن سیال (مانند واکس) از حرکت می‌ایستد اما به مفهوم یخ‌زدن آن نیست Congealing Point گفته می‌شود.
تفاوت نقطه انجماد (freezing Point) و نقطه سفت شدن (congealing Point) در چیست؟
انجماد چیزی است که به‌عنوان انتقال مرحله اول شناخته می‌شود. هنگامی که یک ماده به نقطه انجماد خود رسید، نیاز به انرژی دارد تا از حالت مایع خود در دمای ذوب به حالت جامد خود در همان دمای ذوب و برعکس تبدیل شود اما در Congealing این تغییر در حالت نیست، بلکه صرفاً تغییر در خصوصیات وضعیت فعلی ماده (ویسکوزیته یا ضخامت) است. تفاوت انرژی مشخصی در یک دمای آن ماده وجود ندارد. حتی در شرایطی این فرایند در یک محدوده دما اتفاق می‌افتد.
چگالی بالک (Bulk density) چیست ؟
چگالی بالک که به چگالی ظاهری (apparent density) یا چگالی حجمی (volumetric density) نیز شناخته می‌شود، یک ویژگی برای مواد متخلخل چند فاز است و از نسبت جرم فاز جامد بر حجمی که اشغال می‌کند (این حجم ممکن است با هوا یا یک سیال دیگر مانند آب پر شود) به دست میاید. چگالی بالک یک شاخص ثابت برای ماده نیست به این معنا که می‌تواند تحت شرایط تغییر کند.
Share It