پروتئین C یک زیموژن غیرفعال وابسته به ویتامین K از یک پروتئاز سرین است که عمدتاً توسط سلول‌های کبدی در کبد سنتز می‌شود. وزن مولکولی آن 62 کیلو دالتون  و در غلظت 4 میکروگرم بر میلی‌لیتر در پلاسما وجود دارد. این پروتئین به کمک کیت الایزا پروتئین C تشخیص داده می شود. پروتئین فعال C (aPC) یک جزء کلیدی از سیستم ضدانعقاد پروتئین C است که با اتصال ترومبین به ترومبومودولین گیرنده غشای اندوتلیال فعال می‌شود. کمپلکس ترومبین و ترومبومودولین پروتئین C را فعال می‌کند.

• پروتئین C فعال شده به نوبه خود با کوفاکتور پروتئین S خود کمپلکسی را تشکیل می‌دهد که میل ترکیبی بالایی با غشاهای فسفولیپیدی دارد. این از اهمیت فیزیولوژیکی برخوردار است زیرا aPC ترجیحاً فاکتورهای انعقادی متصل به غشاء Va و VIIIa را غیرفعال می‌کند.
• علاوه بر این، پروتئین C فعال دارای فعالیت پروفیبرینولیتیک با مهار مهارکننده فعال‌کننده پلاسمین -1 (PAI-1) است. کمبود پروتئین C ممکن است ارثی یا اکتسابی باشد و با افزایش متغیر خطر ترومبوز همراه است.

بیماری‌های مشتق از پروتئین سی

شیوع کمبود پروتئین C تا یک مورد در هر 300 نفر در جمعیت عمومی برآورد شده است. تقریباً 50 تا 80 درصد از افراد مبتلا به کمبود ارثی پروتئین C، قبل از 30 تا 45 سالگی یک رویداد ترومبوتیک را تجربه می‌کنند. بیماران مبتلا به کمبود پروتئین C هموزیگوت ممکن است از پورپورا فولمینانس نوزادی یا ترومبوز وریدی بزرگ رنج ببرند. کمبود اکتسابی پروتئین C اغلب با بیماری کبد، جراحی، درمان خوراکی ضدانعقاد، سندرم آنتی فسفولیپید و غیره همراه است.

کمبود پروتئین C

• کمبود نوع I کاهش سطح پروتئین C است.
• کمبود نوع II با کاهش فعالیت پروتئین C با سطح آنتی‌ژن طبیعی مشخص می‌شود.

برای تعیین نوع نقص، تشخیص آزمایشگاهی پروتئین C ممکن است به سطوح آنتی‌ژن و تعیین عملکرد نیاز داشته باشد.

روش تعیین غلظت پروتئین C

سنجش Protein C در الایزا به روش ساندویچی صورت می‌گیرد که با استفاده از میکروپلیت‌های پوشش داده شده با آنتی‌بادی جذبی خاص برای پروتئین C انسانی طراحی شده. پلاسمای رقیق شده بیمار در چاهک‌ها انکوبه و پروتئین C موجود در پلاسما به آنتی‌بادی وصل می‌شود. بخش‌های غیرمتصل با شستشو حذف و پس از آن آنتی‌بادی ضدانسانی قابل تشخیص است. در ادامه پروتئین C به آنزیم پراکسیداز کونژوگه و انکوبه شده.  با کمپلکس آنتی‌ژن – آنتی‌بادی روی سطح میکرو چاه واکنش می‌دهد. پس از انکوباسیون، دوباره بخش‌های غیرمتصل شسته می‌شوند.

به محصول باقی‌مانده سوبسترای TMB افزوده تا یک واکنش رنگ‌سنجی آنزیمی (آبی) ایجاد کند که با اسید رقیق شده متوقف می‌شود (رنگ به زرد تغییر می‌کند). سرعت تشکیل رنگ از کروموژن در واحدهای چگالی نوری با یک اسپکتروفتومتر در 450 نانومتر اندازه‌گیری می‌شود. با استفاده از منحنی تهیه شده از پلاسمای مرجع ارائه شده به همراه کیت، می‌توان درصد غلظت نسبی آنتی‌ژن پروتئین C را در پلاسمای بیمار تعیین کرد.