تست ویدال یک آزمایش آگلوتیناسیون است که در آن آنتی‌بادی‌های خاص تب تیفوئید با مخلوط کردن سرم بیمار با سوسپانسیون باکتریایی از بین رفته سالمونلا که دارای آنتی‌ژن‌های خاصO ، H، AH و BH است شناسایی می‌شوند و با جمع‌شدن مشاهده می‌شوند. واکنش آنتی‌ژن و آنتی‌بادی. اصل اصلی آزمایش ویدال این است که اگر آنتی‌بادی همولوگ در سرم بیمار وجود داشته باشد، با آنتی‌ژن مربوطه در سوسپانسیون واکنش نشان می‌دهد و تجمع قابل‌مشاهده در اسلاید آزمایش را نشان می‌دهد.

سالمونلا دارای آنتی‌ژن O در دیواره سلولی و آنتی‌ژن h در تاژک خود می‌باشد. هنگام عفونت، این آنتی‌ژن بدن را تحریک می‌کند تا آنتی‌بادی‌های خاصی را که در خون آزاد می‌شود، تولید کند. آزمایش ویدال برای تشخیص این آنتی‌بادی‌های خاص در نمونه سرم بیمارانی که از حصبه رنج می‌برند با استفاده از فعل‌وانفعالات آنتی‌ژن و آنتی‌بادی استفاده می‌شود. این آنتی‌بادی‌های خاص را می‌توان 6 روز پس از عفونت (تب) در سرم بیمار تشخیص داد.

عفونت ناشی از سالمونلاها، بروسلاها، پاستورلا ها و ریکتزیاها در انسان و حیوان سبب می گردد تا در سیستم گردش خون آنتی کرهای اختصاصی معینی بر علیه آنها بوجود آید که این آنتی کرها را میتوان بوسیله سوسپانسیون کشته شده میکرو ارگانیزمی که سبب ایجاد آن بیماری گردیده (آزمایش ویدال) و یا دارای عامل آنتی ژنتیکی متشابه اند (آزمایش وايل فليكس) مشخص نمود لكن تشخیص قطعی نوع بیماری علاوه بر انجام آزمایشات سرولوژیکی و در نظرگرفتن علائم بالینی، مستلزم بررسی اطلاعات دیگری چون کشت خون، کشت مدفوع، شمارش گلبولهای سفید و غیره است که از بیمار گزارش گردد. بنابراین گرچه روشهای متداول سرولوژیکی در شناخت نوع بیماری و تعیین شدت عفونت کمک فراوانی به پزشک معالج مینمایند معهذا دخالت یک سری عوامل شناخته و یا ناشناخته متعدد ارزیابی نتايج حاصل از این روش که اصطلاحا با «آزمایش رایت و ویدال» معروف است را با اشکالاتی که ذیلا درج گردیده مواجه ساخته است.

الف – مثبت کاذب

یکی از مهمترین مسائلی که در آزمایشات سرولوژیکی وجود دارد قرابت آنتی ژنیکی بعضی از میکروارگانیزمها با یکدیگر است. بعنوان مثال اغلب در سرم خون مبتلایان به بروسلوز تیتر قابل توجهی از اکلوتینین فرانسيلا (پاستورلا) تولارنس و بعضی از سالمونلاها ایجاد میگردد بعلاوه واکنش های جانبی دیگری نیز بین بروسلاما با پروتئوس ولگاریس ” OX19 ” ویبریوکلراویرسینیا آنتروکلی تیکا گزارش گردیده جالب اینکه در بعضی موارد تیتر آگلوتینین موجود بر عليه گونه های هترولوک لپتوسپیرها به مراتب از تیتر آگلوتینین عامل سببی خود بیماری بالاتر است، قرابت آنتی ژنیکی سالمونلاتيفی با سالمونلا آنتری تیدیس و بعضی از سالمونلا های گروه ” B” اشکالاتی در بررسی نتایج آزمایشات رایت و ویدال ایجاد مینماید که استفاده از هردو آنتی ژن فلاژلا و سماتیک از یک گروه را الزامی مینماید. همچنین در سرم خون اشخاصی که به عفونت ناشی از پروتئوس مبتلا هستند تيتر قابل توجهی از آنتی کرهای عامل سببی بیماری تیفوس را میتوان اندازه گرفت. غالبا دیده شده که در سرم خون بیماران مبتلا به آنفلوآنزا با آنتی ژن سماتیک : گروه “D” سالمونلاها (DO) آگلوتینه میگردد. ضمنا سرم خون معتادین به قرص خواب آور و اشخاصیکه به بیماریهای مزمن کبدی دچار هستند نیز حساسیت غیر اختصاصی گسترده ای با آنتی ژنهای فبرايل خصوصا سالمونلاها از خود نشان میدهند. در سرم خون بیماران شفایافته، کسانیکه در مناطق آلوده زندگی میکنند، ناقلین عامل سببی بیماری و افرادیکه با واکسن T.A.B و با منووالانت ضد حصبه واکسینه شده اند تيتر قابل توجهی از آگلوتینین سالمونلاها مشاهده میگردد. لازم به یادآوری است که بمنظور رفع اکثر اشکالات فوق برای اشخاص مشکوک به بیماریهای مربوطه آزمایشات رایت و ویدال را باید حداقل سه بار و در فاصله چند روز متوالی در شرایط کاملا یکسان آزمایشگاهی تکرار نمود تا تغییرات نسبی تیتر آگلوتینین موجود در سرم خون بیمار عفونت را تایید نماید. بنابراین جواب یک آزمایش مثبت سرولوژیکی مركز عفونت را بطور یقین ثابت نمی نماید.

ب – منفی کاذب

علاوه بر کلیه موارد فوق باید توجه نمود که یک واکنش منفی در آزمایشات رایت و ویدال را نیز نمیتوان دال بر رد عفونت بیمار دانست، بعنوان مثال در شرایطی که تیتر آگلوتینین موجود در سرم خون بیمار بیش از حد تعادل غلظتی باشد که برای ایجاد واکنش آنتی کر-آنتی ژن مورد نیاز است. استفاده از آنتی ژنهای مربوطه هیچ گونه واکنشی را نشان نداده و نتیجه گزارش منفی خواهد بود. البته اشكال این واکنش که به پدیده پروزون مشهور است را میتوان با رقیق کردن سرم قبل از آزمایش برطرف نمود. بنابراین در روش اکلوتیناسیون سریع مصرف یک قطره آنتی ژن و یک قطره سرم برای تشخیص بیماری هرگز علمی نبوده و در عفونتهای حاد جواب صحیحی بدست نمی آید. همچنین در مواردی که نقص سیستم دفاعی بدن سبب تولید آنتی کرهای ناقص برعلیه عامل سمپبی بیماری مربوطه میشود هنگام آزمایش، آگلوتیناسیون قابل رویت ایجاد نگردیده که این امر نیز منجر به ارائه گزارش منفی کاذب میگردد. این واکنش را که بیشتر در عفونت بروسلاها مشاهده میشود میتوان با انجام آزمایش كومس برطرف نمود. در عفونتهای حاد حصبه اغلب دیده میشود که بعلت پوشیده شدن جسم سلولی سالمونلاتيفی توسط آنتی ژن VI (ويرولانت) سرم خون بیمار با آنتی ژن سماتیک گروه “D” سالمونلاها منفی و با آنتی ژن فلاژلا گروه “D” مثبت میباشد، بنابراین صرفا در مواردیکه سرم خون با آنتی ژن VI نیز منفی باشد گزارش آزمایش منفی تلقی میگردد. بالاخره اگر نمونه سرم خون قبل از تولید آنتی کر قابل اندازه گیری از بیمار گرفته شده باشد نیز جواب آزمایش منفی کاذب خواهد بود.