قهوه یکی از پر طرف‌دارترین نوشیدنی‌ها در بین مردم جهان محسوب می‌شود. اکثر افراد بر اساس عادت صبح‌ها و گاهی به‌عنوان عصرانه به نوشیدن قهوه علاقه‌مندند. از طرفی همه ما کم‌وبیش بارها شنیده‌ایم که برای دادن آزمایشی که پزشک ما برای تشخیص علت بیماری‌مان تجویز کرده باید ناشتا باشیم. حال سال و چالش اساسی که در این نوشته ما به دنبال بررسی آن هستیم این است که آیا مصرف نوشیدنی مثل قهوه تأثیری بر جواب آزمایش دارد یا خیر؟ آیا اگر قبل از مراجعه به آزمایشگاه مقداری قهوه مصرف کنیم در آزمایش ما اختلال ایجاد می‌شود؟ برای بررسی اثرات مصرف قهوه بر نتیجه آزمایش ابتدا نگاهی به قهوه و مواد تشکیل‌دهنده آن می‌کنیم تا متوجه شویم کدام یک از اجزای آن می‌تواند تأثیرگذار باشد و نکات مرتبط با آن را بیان می‌کنیم.

قهوه؛ منبع شناخته شده کافئین

ترکیبات بسیار زیادی در قهوه وجود دارد که هر یک دارای اثرات خاصی هستند. این ترکیبات باید ازنظر منبع تغذیه‌ای موردتوجه قرار بگیرند. هرکدام از اجزای تشکیل‌دهنده بر طعم، عطر و حتی رنگ‌دانه‌های قهوه تأثیر دارد. این موارد حتی در یک فنجان قهوه دم کشیده کاملاً اثرگذار هستند. در ادامه این مطلب به ترکیبات و عناصر موجود در قهوه اشاره می‌کنیم. در بین ترکیبات قهوه می‌توان از آلکالوئیدها (کافئین) ، اسیدهای کلروژنیک، اسیدهای کربوکسیلیک، کربوهیدرات‌ها و پلی‌ساکاریدها (قندها)، لیپیدها، ملانوئدین ها و مواد معدنی را نام برد.

در ادامه تأثیر این اجزا را بر نتیجه آزمایش بررسی می‌کنیم.

ترکیبات اصلی coffee

به‌طورکلی قهوه حاوی ترکیبات زیر می‌باشد. برخی از آن‌ها را توضیح می‌دهیم.

کافئین، 2 تا 3 درصد، کافئین به‌عنوان نمک کلروژنیک اسید (CGA) وجود دارد.
تانن، 3 تا 5 درصد
روغن ثابت، 10 تا 15 درصد
فنول‌های تلخ که (ترکیبات اسیدی) هستند.
کربوهیدرات‌ها و پروتئین‌ها هستند.

آنتی‌اکسیدان‌های موجود در قهوه

دانه‌های قهوه حاوی مقدار زیادی موادی هستند که اثرات آنتی‌اکسیدانی دارند. یکی از این ترکیبات کلروژنیک اسید (Chlorogenic acid) است که به طور مخفف (CGA) مهم‌ترین اسید موجود در دانه سبز قهوه است. تاثیر آنتی‌اکسیدان‌های موجود در قهوه وقتی مشخص می‌شود که پس از نوشیدن یک فنجان قهوه خون را فرد را آزمایش کنیم. با آزمایش خون شخصی که به‌تازگی قهوه مصرف کرده کاملاً متوجه می‌شویم مقدار آنتی‌اکسیدان خونش افزایش‌یافته است. این ترکیبات بر بدن افراد اثرات گوناگونی دارند.

در این قسمت لازم است مختصراً بدانیم آنتی‌اکسیدان‌ها چه می‌کنند؟

آنتی‌اکسیدان‌ها همان‌طور که از اسمشان معلوم است، ترکیباتی هستند که جلوی اکسیداسیون را می‌گیرند. اکسیداسیون یک واکنش شیمیایی است که طی آن رادیکال‌های آزاد تولید می‌شوند. رادیکال آزاد مولکولی است که در لایه الکترونی خود الکترون جفت نشده دارند؛ بنابراین میل ترکیبی بسیار زیادی با عناصر دیگر دارند. در این حالت ممکن است با ترکیبات حیاتی درون سلول‌ها مثل پروتئین‌ها واکنش برقرار کنند و باعث تخریب آنها شوند. با توجه توضیحات گفته شده افزایش و تجمع این رادیکال‌ها خطرناک است. بسیاری از بیماری‌های خطرناک مانند حاصل تأثیرات این رادیکال‌هاست.

آنتی‌اکسیدان‌ها مانع تولید این رادیکال‌های آزاد می‌شود. حال می‌توانیم به‌درستی اهمیت وجود آنتی‌اکسیدان‌ها را درک کنیم.

اسید کلروژنیک؛ اسید دانه سبز قهوه

طعم تلخ قهوه و تا حدودی اثرات محرک این نوشیدنی محبوب به‌خاطر وجود همین اسید کلروژنیک است.

تحقیقات دانشمندان ثابت کرده‌اند که این ماده به کاهش جذب کربوهیدرات‌ها به بدن انسان کمک می‌کند. یعنی قند خون را کاهش می‌دهند و به تولید انسولین در خون کمک می‌کند. جالب است بدانیم که بر خلاف کلمه «کلرو» این ماده اصلاً کلر ندارد. اسم آن از دو واژه یونانی χλωρός به معنی (سبز کم‌رنگ) و γένος به معنی (به‌وجودآوردن)، تشکیل شده است و علتش به‌خاطر رنگ سبز در حین اکسایش این ماده است.

با این توضیحات در می‌یابیم با مصرف قهوه قبل از آزمایش قند خون کاهش پیدا می‌کند. پس نمی‌توان مقدار واقعی قند را در آزمایش‌ها تشخیص داد.

دیترپن (Diterpene)

ترپن ها دسته ای از مواد آلی هستند که در طبیعت به طور فراوان وجود دارند. در بسیار از گیاهان ترپن ها یکی از اجزای اصلی اسانس‌ها هستند. ترپن ها انواع مختلفی دارند. یکی از انواع مهم این خانواده دی ترپن ها هستند. دیترپن موادی هستند که با فرمول مولکولی C₂₀H₃₂ نمایش داده می‌شوند. خود دیترپن ها به دو صورت وجود دارند. کفستول (Cafectol) و کاهول (Cafectol) دو ترکیبت از خانواده دیترپن ها هستند. این مواد به ترکیبات ضد سرطانی معروف‌اند. بعضی از دانه‌های قهوه چهارتا هفت درصد وزنشان را کفستول تشکیل داده است.

این ماده در نوشیدنی‌های قهوه‌ای که بدون فیلتر تهیه می‌شوند به مقدار فراوان وجود دارد. یکی از تأثیرات کفستول افزایش وزن است. اگر یک فرد به‌صورت روزانه قهوه بدون فیلتر مصرف کند بین 8 تا 10 درصد به وزنش افزوده خواهد شد. پس اشخاصی که به وزن بدنشان حساس‌اند باید به نوع دم کردن قهوه خود دقت کنند و از مصرف مداوم قهوه‌های بدون فیلتر بپرهیزند.

فوران

یکی از مراحل تهیه قهوه برشته کردن آن به معنی تفت دادن یا بو دادن آن می‌باشد که توسط کارخانه تولیدکننده آن انجام می‌شود. با این کار دانه سبز قهوه را به رنگ قهوه‌ای در می‌آورند. طی این مرحله فوران به‌عنوان یک ماده شیمیایی بی‌رنگ، سمی و فرار به وجود می‌آید. می‌توان گفت این ماده در اثر شکست ترکیبات غذایی در نتیجه فرآوری مواد غذایی حاصل می‌شود. مکانیسم‌های متعددی برای تشکیل فوران وجود دارد که مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از واکنش میلارد، تجزیه حرارتی کربوهیدرات‌ها، تجزیه‌ی اسیدهای آمینه، اکسیداسیون اسیدهای چرب چند غیر اشباع و تجزیه اسید آسکوربیک و مشتقات آن. واکنش میلارد یک واکنشی شیمیایی میان یک آمینواسید و یک قند است.

آکریل آمیدها

حرارت با دمای بالا به موادی غذایی که از نظر کربوهیدرات غنی هستند اکریل‌آمید (Acrylamide) زیادی را به وجود می‌آورد. بر طبق پژوهش‌های سازمان جهانی بهداشت ثابت شده است که آکریل آمید عامل بیش از 30 درصد سرطان‌های تغذیه‌ای در جهان به شمار می‌آید. این ترکیب یک ماده سرطان‌زای اسیدی است که از حرارت دادن کربوهیدرات‌ها ایجاد می‌شود.

اثرات کافئین قهوه بر نتیجه آزمایش

این ماده یک ترکیب آلکالوئیدی است که به مقدار زیاد در قهوه وجود دارد. کافئین این ترکیب محبوب موجود در قهوه است که طرف‌داران آن را به میلیون‌ها نفر در سراسر جهان می‌رساند. این ماده باعث شده که قهوه در دنیا حدود بیش از 15 میلیارد تن در هرسال تولید شود. دلیل این‌همه جذابیت کافئین چیست و چرا این ترکیب تا به این حد خواهان دارد. خیلی از ما گمان می‌کنیم عملکرد کافئین تنها در بیدار نگه‌داشتن ماست. اما لازم است بدانیم که تأثیرات این ماده غذایی تنها به بی‌خواب کردن ما خلاصه نمی‌شود. کافئین به دلیل خاصیتی که دارد به‌عنوان محرک سیستم عصبی مرکزی بر بدن انسان محسوب می‌شود.

نتیجه آزمایش کافئین قهوه

بالاخره به این نکته کلیدی بحث می‌رسیم که آیا مصرف کافئین بر سلامت اشخاص تأثیر مثبت دارد یا منفی؟ چه اثری بر جواب آزمایش‌ها دارد؟

برای پاسخ به این سؤال تا کنون به بررسی اجزای قهوه پرداختیم. در ادامه به شرایط لازم برای انجام آزمایش‌های پزشکی می‌پردازیم و نهایتاً در مورد تأثیر آن بر آزمایش‌ها صحبت خواهیم کرد.

نکات قبل از انجام آزمایش در باره ناشتا بودن

همه ما در طول زندگی بارها تجربه انجام آزمایش خون را داشته‌ایم. هنگامی که برای مشکلی به پزشک مراجعه می‌کنیم و او برای تشخیص درست دستور انجام آزمایش به ما می‌دهد، باید یک سر نکات را قبل از انجام آزمایش رعایت کنیم. این نکات باعث می‌شود کار اندام‌ها، دستگاه‌ها و غدد و سایر موارد در بدن در حالت نرمال و بدون هیچ عامل مخلی انجام شود. از طرف دیگر باید بدانیم برخی از آزمایش‌ها نیازی به ناشتا بودن ندارند.

انواع آزمایش خون که نیاز به ناشتا دارد و نباید قهوه بنوشید.

آزمایش قند خون ناشتا؛

این آزمایش می‌تواند دیابت را تشخیص دهد. برای انجام این آزمایش لازم است از 8 تا 10 ساعت به جز آب چیزی نخورید و ننوشید. یکی از مواردی که دراین مورد گفته می‌شود coffee است. قهوه به‌عنوان منبع کربوهیدارت می‌تواند قند خون را به طور موقت بالا ببرد. از جهتی در مورد اسیدهای کلروژنیک گفته شد که با افزایش انسولین خون، باعث کاهش قند می‌شوند. هر چه باشد به خوبی قابل توجیه است که مصرف coffee قبل از آزمایش قند خون یعنی اختلال در میزان قند خون. پس باید پرهیز شود.

آزمایش کلسترول خون؛

دانشمندان در پژوهش‌های بسیاری فهمیدند که مصرف قهوه کلسترول سرم خون را بالا می‌برد. البته این تغییر به روش دم کردن قهوه بستگی دارد. آنچه که واضح است اگر قبل از آزمایش قهوه بنوشیم صددرصد کلسترول خون ما بالاتر از حد واقعی خود خواهد شد. درحالی‌که قهوه حاوی کلسترول نیست، می‌تواند بر سطح کلسترول تأثیر بگذارد. دیترپن های موجود در قهوه تولید موادی در بدن را که در تجزیه کلسترول دخیل هستند، سرکوب می‌کند و باعث افزایش کلسترول می‌شود. به طور خاص، دیترپن های قهوه ممکن است باعث افزایش کلسترول کل و سطح LDL شود.

آزمایش گاما گلوتامیل ترانسفراز (GGT)؛

این آزمایش برای ارزیابی بیماری احتمالی کبدی و یا مجاری صفراوی تجویز می‌شود. GGT یک آنزیم کبدی است که به عملکرد کبد کمک می‌کند. به‌طورکلی بعد از خوردن غذا آنزیم گاما گلوتامیل ترانسفراز در خون کم می‌شود. به همین خاطر لازم است برای آزمایش ناشتا بود. آیا قهوه هم نباید نوشید؟ نوشیدن قهوه با تولید GGT رابطه معکوس دارد. با مصرف قهوه نمی‌توان به‌خوبی عملکرد طبیعی کبد را تشخیص داد. هرچند بسیاری از مقالات نشان داده‌اند مصرف قهوه می‌تواند باعث سلامتی کبد باشد.

آزمایش آهن خون؛

هم قهوه و هم چای دارای پلی فنول‌های مختلفی هستند که میل به آهن دارند. اینها همان پلی فنول‌هایی هستند که به دلیل داشتن خواص آنتی‌اکسیدانی مزایای دارند. با این حال، پلی فنول‌ها تنها در صورتی به آهن می‌چسبند که هم‌زمان با غذای حاوی آهن مصرف شوند؛ بنابراین این مسئله تنها در صورت مصرف کافی یا چای در وعده غذایی می‌تواند مشکل‌ساز باشد. علاوه بر این، اتصال فقط بر آهن “غیر هم” تأثیر می‌گذارد که از انواع موجود در غذاهای گیاهی است. هیچ تأثیری بر آهن “هم” ندارد. مصرف کافئین هیچ تأثیری بر جذب آهن ندارد، بنابراین اگر کسی نگران کمبود آهن است، تغییر قهوه بدون کافئین فایده‌ای ندارد. پس با این توضیح می‌توان گفت مصرف قهوه بر نتیجه آزمایش آهن خون تأثیری ندارد.

کلام پایانی

در انتها و به‌منظور جمع‌بندی بحث می‌توان گفت اگر پزشک شما برای شما آزمایش خون تجویز کرده، نباید قهوه بنوشید. قهوه حاوی کافئین و مواد گیاهی محلولی است که همه آنها می‌تواند نتیجه آزمایش را تغییر دهد.