قارچ ها گروهی از موجودات زنده هستند که در قلمرو خود طبقه‌بندی می‌شوند. این بدان معناست که آنها حیوان، گیاه یا باکتری نیستند. برخلاف باکتری‌ها که دارای سلول‌های پروکاریوتی ساده هستند، قارچ ها دارای سلول‌های یوکاریوتی پیچیده مانند حیوانات و گیاهان هستند. تقریباً همه قارچ‌ها به‌عنوان بخشی از چرخه زندگی خود، مقادیر زیادی هاگ را ساخته و آزاد می‌کنند. هاگ‌ها واحدهای تولیدمثلی اصلی قارچ‌ها هستند و معمولاً تک‌سلولی هستند. قارچ ها با روش‌های غیرجنسی یا جنسی تولیدمثل می‌کنند.

قارچ ها از طریق ترشح سطحی آنزیم‌هایی که کاتالیزورهای بیولوژیکی آنها هستند غذای خود را تأمین می‌کنند. این آنزیم‌ها غذا را هضم و سپس مستقیماً از طریق دیواره‌های هیف جذب قارچ می‌کنند.

بیشتر قارچ‌ها از گیاهان برای تأمین غذا استفاده می‌کنند و به همین سبب انگل گیاهان محسوب و سبب بیماری در گیاهان به‌خصوص گیاهان زراعی می‌شوند. این بیماری‌ها سالانه خسارات زیادی در سراسر جهان وارد می‌کنند و بسیاری از محصولات و سایر منابع غذایی را از بین می‌برد.

اما باید در نظر داشت که قارچ‌ها مانند باکتری‌ها نقش اساسی در اکوسیستم دارند، زیرا تجزیه‌کننده هستند و با تجزیه مواد آلی و معدنی به مولکول‌های ساده در چرخه مواد مغذی شرکت می‌کنند. قارچ‌ها اغلب با سایر ارگانیسم‌ها تعامل دارند و سبب همزیستی‌های سودمند یا متقابل می‌شوند.

قارچ ها در همه جای کره زمین هستند و شامل کپک، مخمر جوانه‌زده و… هستند. همه این‌گونه‌ها خود را با محیط‌های در حال تغییر وفق می‌دهند. این محیط‌ها شامل ریه انسان که اولین محل قرارگرفتن در معرض این موجودات است و به‌احتمال بیش از 99% تمام انسان‌ها در عمر خود حداقل یک‌بار عامل انتقال هاگ‌های آنان بوده‌اند و یا خوشان از تجربه سود (پنیسلین) یا ضرر رساندن (کپک زدن نان) قارچ‌ها را دیده‌اند. بااین‌حال، گونه‌های قارچی نسبتاً کمی قادر به آلوده کردن انسان هستند و ندرتاً رویدادهای مواجهه منجر به عفونت‌های سیستمیک شدید می‌شود.

کشت قارچ

قارچ ها به طور معمول دو نوع خوراکی و غیرخوراکی داشته که نوع خوراکی آن جهت مصرف غذایی مورداستفاده قرار می‌گیرد همچنین ممکن است در صنایع مختلفی مانند آرایشی بهداشتی به طور غیرمستقیم یا مستقیم مورداستفاده قرار گیرند. اما از دید پزشکی موضوع متفاوت است و قارچ‌ها به سه دسته بیماری‌زا، غیر بیماری‌زا و مفید تقسیم می‌شوند. اما نکته مهم این جاست که با تحقیق و پژوهش بر روی هر سه گروه می‌توان حتی قارچ‌های مضر را به شکل سودآوری استفاده نمود.

قارچ ها در چه محیط‌هایی رشد می‌کنند؟

ازآنجایی‌که انسان‌ها در زندگی امروزی دارای تعاملات بی‌شماری مانند دست‌دادن تا استفاده از لباس مشترک دارند، عفونت‌های قارچی در حال افزایش هستند و تشخیص زودهنگام عفونت‌های قارچی و اجرای درمان مناسب تا حد زیادی به بهبود مؤثر آنها کمک می‌کند. ازاین‌رو طیف وسیعی از محیط کشت‌های قارچی برای تشخیص عفونت‌های قارچی طراحی و ساخته شده است که نیاز انواع آزمایشگاه‌ها را برآورده کند.

از هر نمونه‌ای مانند خون، ناخن، مو، واژینال و غیره می‌توان برای کشت استفاده کرد. این محیط کشت‌ها در قالب‌های مختلف مانند پتری دیش‌ها، پلیت‌ها، بطری‌ها، لوله‌ها و کیت‌های با اندازه‌های مختلف ارائه می‌شود. کشت قارچی در آزمایشگاه معمولاً بر روی صفحات آگار، فلاسک‌ها و دستگاه‌های تخمیرکننده با تلقیح انجام می‌شود.

محیط کشت قارچ‌های غیرخوراکی (بالینی)

به‌طورکلی، دو نوع محیط کشت برای اطمینان از ریکاوری اولیه همه قارچ‌های مهم بالینی از نمونه‌های بالینی فوق ذکر وجود دارد. محیط غیرانتخابی مانند Brain Heart Infusion Agar که اجازه رشد تقریباً همه قارچ‌های مرتبط بالینی را می‌دهد و محیط دیگر باید انتخابی باشند، به‌نحوی‌که برای جداسازی قارچ‌های بیماری‌زای خاص موردنظر طراحی و تولید شده باشد.

نکته:

در هر دو نوع محیط کشت بهتر است برای جداسازی بهتر پاتوژن قارچی از توصیه‌های زیر استفاده نمایید.

افزودن سیکلوهگزامید برای جلوگیری از رشد کپک‌های اضافه
اضافه‌کردن کلرامفنیکل، جنتامایسین و یا سیپروفلوکساسین به‌عنوان عامل ضدباکتری (آنتی‌بیوتیک)

انواع محیط کشت قارچی

No	نام محیط کشت	مواد محیط کشت	موارد مصرف
1	Bird seed agar	گلوکز، کراتینین، کلرامفنیکل، مونو پتاسیم فسفات، آگار	جداسازی انتخابی و افتراقی کریپتوکوکوس نئوفرمنس از نمونه های بالینی
2	Brain-heart infusion agar	گلوکز، ال سیستئین هیدروکلراید، آگار	رشد قارچ های بیماری زا مانند هیستوپلاسما کپسولاتوم و بلاستومایسس درماتیتیدیس
3	CHROMagar Candida medium	پپتون، گلوکز، کلرامفنیکل، کروموژنیک ix، آگار	محیط کروموژنیک انتخابی و افتراقی برای جداسازی و شناسایی گونه های مختلف کاندیدا
4	Cornmeal agar/ Cornmeal tween agar	آرد ذرت، Tween 80، agar	شناسایی C. albicans با مورفولوژی میکروسکوپی یا تولید کلامیدوسپور
5	Czapek-Dox agar	NaNO3، K2HO4، KCl، MgSO4، FeSO4، گلوکز، آگار	شناسایی گونه های آسپرژیلوس و پنی سیلیوم + تولید کلامیدوسپور توسط کاندیدا آلبیکنس
6	Dermatophyte test medium (DTM)	پپتون سویا، دکستروز، سیکلوهگزیماید، کلرامفنیکل، جنتامایسین سولفات، فنل رد، آگار	کشت های قارچی اولیه و افتراقی محیطی برای جداسازی و شناسایی درماتوفیت ها
7	Inhibitory mold agar (IMA)	تریپتون، عصاره گوشت گاو، عصاره مخمر، نشاسته، دکسترین، کلرامفنیکل، جنتامایسین و بافر سالین	ریکاوری اولیه قارچ های بیماری زا به استثنای درماتوفیت ها
8	Mycosel/mycobiotic agar	پاپیک کنجاله سویا، دکستروز، سیکلوهگزیماید، کلرامفنیکل، آگار	برای جداسازی قارچ های بیماری زا از مواد حاوی مقدار زیادی فلور قارچی و باکتریایی استفاده میشود
9	Potato dextrose agar	عصاره سیب زمینی، دکستروز، آگار	محیط ایده آل برای آماده سازی کشت اسلاید. همچنین باعث ایجاد اسپور درماتوفیت ها می شود و رنگدانه های تولید شده توسط T. rubrum را مشخص میکند.
10	Potato flake agar	تکه های سیب زمینی، دکستروز، آگار	ریکاوری اولیه قارچ های ساپروفیت و بیماری زا
11	Rice starch agar	خامه برنج، توئین 80، آگار	Louis Hudson
12	Sabouraud dextrose agar	پانکراس کازئین، گلوکز، آگار	رشد و نگهداری پاتوژن های قارچی مهم بالینی

Dermatophyte Test Medium

درماتوفیتها بر روی محیط فرآورده های قلیایی تولید کرده و معرف فنل رد را از زرد به قرمز بر می گردانند

خرید محیط کشت DTM

Mycosel Agar

قارچهای حساس به سیکلوهگزمید از جمله کریپتوکوکوس نئوفورمنس، سودوآلشریا بویدی ای، بسیاری از گونه های کاندیدا و آسپرژیلوس، ترکوسپورون بیجلی ای و اکثر قارچهای ساپروفیت و فرصت طلب روی این محیط رشد نمی کنند.

خرید محیط کشت Mycosel Agar

Brain Heart Infusion agar

اضافه کردن 5 تا 10درصد خون گوسفند محیط را غنی می کند و افزودن آنتی بیوتیک ها (مانند جنتامایسین، کلرامفنیکول و پنی سیلین) می تواند این محیط را برای قارچ ها انتخابی نماید

خرید محیط کشت Brain Heart Infusion

گونه‌های خطرناک

با توجه به گزارش مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری (CDC) آمریکا، تقریباً 1.5 میلیون گونه مختلف قارچ روی زمین وجود دارد و حدود 300 گونه از این تعداد عامل بیماری در انسان است.

مایکوزیس (mycosis)، یک عفونت قارچی است که در سال‌های اخیر به طور فزاینده‌ای شایع شده است. بیماران تحت مراقبت‌های ویژه و افرادی که دچار سرکوب سیستم ایمنی یا نقص ایمنی هستند (مانند سرطان، نوتروپنی، HIV/AIDS یا بیماران پیوندی) ممکن است در صورت ابتلا به این‌گونه قارچی و عدم درمان سریع جان خود را از دست بدهند.

مخمرها (Yeasts) به طور گسترده در حفره‌های انسان (گوش، حلق، بینی و…)، مخاط و دستگاه گوارش یافت می‌شوند. هنگامی که شرایط مساعد در بدن میزبان ایجاد شود، مانند زمانی که سیستم ایمنی ضعیف می‌شود، می‌توانند باعث عفونت‌های فرصت‌طلب شوند. عفونت‌های قارچی فرصت‌طلب از قارچ‌های سطحی که عفونت‌های موضعی پوست و بافت نرم را باعث میشنود تا قارچ‌های تهاجمی که می‌توانند تقریباً در هر عضوی ایجاد بیماری کنند، تنوع دارند. تقریباً 8 درصد از عفونت‌های بیمارستانی منشأ قارچی دارند که به‌طورکلی به گونه کاندیدا (Candida) مرتبط است.

اگرچه کاندیدا آلبیکنس (Candida albicans) هنوز رایج‌ترین گونه مخمر بیماری‌زا است، اما شناسایی سایر گونه‌های مقاوم کاندیدا که باعث عفونت‌های سطحی و یا تهاجمی می‌شوند، مانند کاندیدا گلابراتا (Candida glabrata) و کاندیدا کروسی (krusei Candida) نیز مهم است.

همچنین دیگر گونه های خطرناک قارچی شامل:

آسپرژیلوس (Aspergillus) که باعث آسپرژیلوزیس می شود اغلب افراد مبتلا به بیماری ریوی یا سیستم ایمنی ضعیف را تحت تاثیر قرار می دهد.
هیستوپلاسما (Histoplasma) که با ورود اسپورها به ریه ها باعث هیستوپلاسموز می شود. اکثر افرادی که اسپورها را استنشاق می کنند بیمار نمی شوند، اما در میان افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند می تواند باعث بیماری جدی شود.
پنوموسیستیس جیرووسی (Pneumocystis jirovecii) باعث پنوموسیستیس اسپنومونی (PCP) می شود. این قارچ به طور کلی باعث بیماری های جدی در افرادی می شود که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، به ویژه اختلال در سیستم ایمنی ناشی از HIV/AIDS یا استفاده از کورتیکواستروئیدها.

گاهی اوقات ممکن است چند هفته طول بکشد تا نتایج کشت قارچ به دست آید و از آنجایی که عفونت قارچی می تواند گسترش یابد، شستن مرتب دست ها نیز امری است که افراد مشکوک به عفونت قارچی باید آنرا رعایت کنند.

اگر نتایج حاصل از کشت منفی یا طبیعی باشد، به این معنی است که قارچ وجود ندارد. اگر نتایج مثبت باشد، به معنای وجود قارچ است. از این رو آزمایش کشت قارچ به پزشک کمک می کند تا تشخیص دهد که آیا در ناحیه خاصی از بدن شما قارچ وجود دارد یا خیر، و اگر چنین است، چه نوع قارچی است تا درمان خاص آن را گونه را تجویز نماید.

این قارچ ها مرگ آفرینند

(Amanita phalloides) در عرض 6 تا 12 ساعت پس از مصرف، درد شدید شکم، استفراغ و اسهال خونی ظاهر می شود که باعث از دست دادن سریع مایعات از بافت ها و تشنگی شدید میشود. علائم درگیری شدید کبد، کلیه ها و سیستم عصبی مرکزی از جمله کاهش برون ده ادرار و کاهش قند خون است. در بیش از 50 درصد موارد منجر به کما و مرگ میشود.

مصرف تصادفی (Lepiota brunneoincarnata) منجر به مسمومیت شدید کبدی می شود و در صورت عدم درمان فوری می تواند عواقب کشنده ای داشته باشد.

(Podostroma cornu-damae) حاوی سم تریکوتسن است و می تواند باعث نارسایی اندام های متعدد شود. علائم مسمومیت شامل درد معده، پوسته شدن پوست، ریزش مو، فشار خون پایین، نکروز کبد، نارسایی حاد کلیه و در صورت عدم درمان منجر به مرگ می شود.

قارچ‌ (Amanita verna) فوق‌العاده سمی بوده و از نظر ظاهری بسیار شبیه به قارچ‌های دکمه‌ای خوراکی است یکی از این گونه ها، Amanita bisporigera، سمی ترین قارچ آمریکای شمالی است. علائم 5 تا 24 ساعت طول می کشد تا ظاهر شوند و شامل استفراغ، هذیان، تشنج، اسهال، نارسایی کبد و کلیه است و اغلب منجر به مرگ می شود.

(Galerina marginata) یک قارچ با آماتوکسین‌های مشابه قارچ Amanita phalloides است. بلع باعث اسهال، استفراغ، هیپوترمی و آسیب کبدی میشود و در صورت عدم درمان میتواند منجر به مرگ شود.

دو گونه (Cortinarius rubellus) و (Cortinarius orellanus) دارای سمی به نام اورلانین هستند که در ابتدا علائمی مشابه آنفولانزای معمولی ایجاد می کند این سم در نهایت باعث نارسایی کلیه و نیاز به پیوند میشود.

(Conocybe filaris) دارای همان مایکوتوکسین‌هایی است که قارچ Amanita phalloides دارد، در صورت خوردن به طور بالقوه کشنده است.

عفونت قارچی

عفونت‌های قارچی می‌توانند در هرجایی از بدن شما ایجاد شوند، اما معمولاً روی پوست شما شروع می‌شوند. بیشتر آنها باعث ایجاد ناراحتی‌هایی مانند قرمزی و خارش روی پوست می‌شوند. گاهی اوقات این عفونت‌های پوستی بهبود نمی‌یابند و بدتر می‌شوند و احتمالاً باعث سپسیس (Sepsis) می‌شوند. احتمال ابتلا به سپسیس (Sepsis) همراه با عفونت‌های قارچی در افراد دارای سیستم ایمنی ضعیف بیشتر از افراد دارای سیستم ایمنی قوی است.

سپسیس (Sepsis) چیست؟

سپسیس واکنش شدید بدن به عفونت است که از دید پزشکی یک وضعیت اورژانسی و تهدیدکننده زندگی است. عفونت‌هایی که منجر به سپسیس می‌شوند اغلب در ریه، مجاری ادراری، پوست یا دستگاه گوارش شروع می‌شوند. سپسیس زمانی اتفاق می‌افتد که عفونتی که قبلاً به آن مبتلا شده‌اید باعث ایجاد یک واکنش زنجیره‌ای در سراسر بدن شما شود.

سپسیس و شوک عفونی می‌تواند در نتیجه عفونت‌هایی مانند ذات‌الریه، آنفولانزا یا عفونت‌های دستگاه ادراری ایجاد شود. در سراسر جهان، یک‌سوم افرادی که به سپسیس مبتلا می‌شوند می‌میرند. بسیاری از کسانی که زنده می‌مانند با اثرات تغییردهنده زندگی مانند اختلال استرس پس از سانحه (PTSD)، درد و خستگی مزمن، اختلال در عملکرد اندام (ارگان‌ها به‌درستی کار نمی‌کنند) و یا قطع عضو رنج می‌برند.

علائم عفونت قارچی چیست؟

علائم عفونت قارچی به محل عفونت بستگی دارد. مثلاً:

عفونت قارچی واژن معمولاً باعث خارش و ترشحات کثیف از واژن می‌شود.
عفونت قارچی روی پوست ممکن است باعث قرمزی، خارش، پوسته‌پوسته شدن و تورم شود.
عفونت قارچی در ریه‌ها ممکن است باعث سرفه، تب، درد قفسه سینه و درد عضلانی شود.

چطور از عفونت قارچی در امان بمانیم؟

عوامل متعددی وجود دارد که می‌تواند شما را در معرض افزایش خطر ابتلا به عفونت قارچی پوست قرار دهد که شامل:

زندگی در یک محیط گرم یا مرطوب
تعریق شدید
مرطوب نگه‌داشتن دائمی پوست
اشتراک‌گذاری وسایلی مانند لباس، کفش، حوله یا ملافه
پوشیدن لباس‌های تنگ یا کفش‌هایی که به‌خوبی تنفس نمی‌کنند (عدم دفع بخارات حاصل از تعریق)
شرکت در فعالیت‌هایی که شامل تماس مکرر پوست به پوست است
تماس با حیواناتی که ممکن است آلوده باشند (مانند حیوانات وحشی)
داشتن سیستم ایمنی ضعیف به دلیل داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی، درمان سرطان یا HIV

ازآنجایی‌که آلودگی‌های قارچی به‌ویژه آسپرژیلوس و پنی‌سیلیوم که عامل تجزیه ترکیباتی مانند ژلاتین هستند و چه در محیط آزمایشگاه و چه در محیط زندگی انسانی باعث عفونت می‌شوند، باید راهکارهای خاص پیشگیری و رفع آنان را نیز بدانیم.

هاگ‌های حاصل از رشد آنان می‌تواند سبب آلودگی در محیط کشت‌های تحقیقاتی شود و موجب تحمیل خسارات مالی می‌گردند زیرا لازم است کل محیط کشت‌های مشکوک به آلودگی را دور ریخته و کل محیط آزمایشگاه را به کمک روش‌های توضیح داده شده زیر تمیز کنیم.

بنابراین سعی کنید نکات زیر را برای کمک به جلوگیری از ایجاد عفونت قارچی در نظر داشته باشید:

توصیه‌های عمومی

حتماً توصیه‌های بهداشتی آزمایشگاه را رعایت کنید.
لباس، حوله یا سایر وسایل شخصی را به اشتراک نگذارید.
هر روز لباس تمیز بپوشید، به‌ویژه جوراب و لباس زیر.
لباس و کفش مخصوص محیط آزمایشگاه به تن کنید. (مانند گان و کفشی با قابلیت عبور هوا)
اطمینان حاصل کنید که پس از دوش گرفتن یا شنا، با یک حوله تمیز، خشک، به‌خوبی خود را خشک کرده‌اید.
در رخت‌کن به‌جای راه‌رفتن با پاهای برهنه صندل یا دمپایی بپوشید.
سطوح مشترک مانند تجهیزات و سکوهای باشگاهی یا آزمایشگاهی را تمیز نگه دارید.
از حیواناتی که علائم عفونت قارچی دارند دوری کنید.

توصیه‌های خاص آزمایشگاهی

تمیزکردن با فرمالدئید روشی مقرون‌به‌صرفه و مؤثر است که برای ضدعفونی‌کردن اتاق و تجهیزات آزمایشگاهی (انکوباتور، کابینت ایمنی و غیره) استفاده می‌شود. فرمالدئید در ترکیب با پرمنگنات پتاسیم (KMnO4) استفاده می‌شود.

پاک‌سازی آلودگی قارچی از انکوباتور

پس از شستن با الکل، تقریباً 1 گرم پرمنگنات پتاسیم را به 2 میلی‌لیتر فرمالین در پلیت پتری اضافه کنید و به مدت یک شب در انکوباتور قرار دهید.

همچنین هنگامی که دستگاه انکوباتور خود را تمیز می‌کنید، فن کوچک بالای آن را با اتانول یا هر ماده شوینده خاصی که دارید تمیز کنید. زیرا اگر منبع آلودگی شما در آنجا پنهان باشد، به‌راحتی در انکوباتور و محیط کشت سلولی پخش می‌شود. اگر مشکل آلودگی همچنان پابرجاست، گزینه‌های زیر را امتحان کنید.