کیت الایزا کورتیزول جهت تشخیص کورتیزول یا هیدروکورتیزون که یک هورمون استروئیدی 21 کربنه می باشد و به‌عنوان قوی‌ترین گلوکوکورتیکوئید توسط قشر آدرنال تولید می‌شود، استفاده می شود.

منشأ کورتیزول

ترشح هورمون کورتیزول توسط هورمون آدرنوکورتیکوتروپیک تحریک (ACTH) و توسط غدد فوق‌کلیوی تولید می‌شود. ترشح این هورمون توسط هیپوفیز (یک اندام کوچک در داخل سر و زیر مغز) کنترل می‌شود.

انواع Cortisol

ترکیبی: در پلاسما قسمت اعظم کورتیزول به پروتئینی به نام گلوبولین متصل‌شونده به کورتیکواستروئید (CBG) و با تمایل کمتر به آلبومین متصل می‌شود.

آزاد:  مقداری از کورتیزول نیز به‌صورت آزاد، فرم فعال این هورمون می باشد که از طریق ادرار دفع می‌شود و در ادرار 24 ساعته قابل‌اندازه‌گیری است.

عملکرد کورتیزول

کورتیزول همانند سایر استروئیدهای آدرنال از کلسترول سنتز و ترشح آن توسط محور هیپوتالاموس – هیپوفیز – آدرنال کنترل می‌شود. در شرایط استرس، فعالیت‌های بدنی و یا هیپوگلیسمی، هورمونی به نام CRH از هیپوتالاموس ترشح می – گردد که باعث آزادسازی هورمون ACTH از هیپوفیز قدامی می‌شود. ACTH با تأثیر روی واکنش تبدیل کلسترول به پرگننولون، موجب افزایش سنتز و ترشح کورتیزول می‌شود و کورتیزول نیز به‌صورت پس نورد، CRH و ACTH را مهار می‌کند. ترشح کورتیزول یک ریتم شبانه‌روزی مرتبط با ACTH دارد و بیشترین مقدار آن در صبح زود می باشد. این هورمون در روز ترشح شده و الگوی ترشح آن، افزایش در اوایل صبح (اوج حدود ساعت 8 صبح) و کاهش در بعدازظهر است. این الگو که گاهی اوقات به آن “تغییرات روزانه” یا “ریتم شبانه‌روزی” می‌گویند، اگر دچار اختلال شود (مانند شیفت شب) و خوابیدن در ساعات روز، باعث ایجاد شرایط سلامتی خاص در فرد شده و کیفیت زندگی را کاهش می‌دهد.

کورتیزول نقش‌های مختلفی همچون، کمک به تجزیه پروتئین‌ها، لیپیدها، گلوکز و تنظیم فشارخون و سیستم‌های ایمنی و دمای بدن دارد. عواملی مانند عفونت، تروما، استرس، انواع ورزش، چاقی و بیماری‌های ناتوان‌کننده می‌توانند بر غلظت کورتیزول تأثیر گذارد.

اهمیت اندازه‌گیری هورمون Cortisol

مقادیر ناکافی کورتیزول می‌تواند علائم غیراختصاصی مانند کاهش وزن، ضعف عضلانی، خستگی، فشارخون پایین و شکم درد شود. گاهی اوقات کاهش ترشح کورتیزول همراه با یک عامل استرس‌زا می‌تواند باعث یک بحران آدرنال که نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارد شود. کورتیزول بیش از حد می‌تواند باعث افزایش فشارخون، قند خون بالا، چاقی، پوست شکننده، رگه‌های بنفش روی شکم، ضعف عضلانی و پوکی‌استخوان شود.

زنان ممکن است دوره‌های قاعدگی نامنظم داشته باشند و افزایش موهای صورت را تجربه کنند. همچنین کودکان ممکن است تأخیر در رشد و کوتاهی قد داشته باشند.

اثرات کورتیزول در بدن متنوع می باشد و مهم‌ترین آنها شامل تغییر فرایندهای متابولیک و تنظیم پاسخ‌های ایمنی است. کورتیزول با افزایش گلوکونئوژنز در کبد و افزایش مقاومت به انسولین در بافت‌های عضله اسکلتی و چربی، باعث افزایش قند خون و ذخیره گلیکوژن در کبد می‌شود.

افزایش سطح کورتیزول خون باعث افزایش کاتابولیسم پروتئین‌ها و در نتیجه میوپاتی می‌شود. همچنین کاتابولیسم پروتئین‌ها باعث نازکی پوست و ازدست‌رفتن قدرت بافت پیوندی می‌گردد. به‌علاوه کورتیزول موجب توزیع نامتقارن بافت چربی در اطراف شکم، گردن و صورت می‌شود. افزایش مقدار کورتیزول در سندرم کوشینگ، چاقی، بارداری و هیپرتیروئیدی دیده می‌شود. این حالت در بیماران مبتلا به برخی تومورهای آدرنال و تومورهای مترشحه ACTH اکتوپیک نیز گزارش شده است. کاهش کورتیزول خون در بیماری‌هایی نظیر آدیسون، هیپوپلازی مادرزادی قشر آدرنال، هایپوپیتوئیتاریسم، هایپوتیروئیدی و بیماری‌های کبدی مشاهده شده است.