لام میکروسکوپ (اسلاید میکروسکوپ)، یک‌تکه شیشه‌ای یا پلاستیکی نازک و مسطح است که معمولاً 75 در 26 میلی‌متر (3 در 1 اینچ) و ضخامت حدود 1 میلی‌متر را دارا می‌باشد. از این قطعه جهت قراردادن نمونه برای بررسی زیر میکروسکوپ استفاده می‌شود. قطعه شیشه‌ای دیگری که بر روی لام، برای مسطح کردن (2D) نمونه استفاده می‌شود لامل نام دارد. لامل به شکل‌های مربع و دایره‌ای، به‌شدت از لام نازک‌تر و شکننده‌تر است. به طور معمول نمونه روی لام گذاشته می‌شود و لامل بر روی نمونه فیکس می‌شود. این چیدمان اجازه می‌دهد تا چندین نمونه جدا از هم که روی لام قرار داده شده‌اند به‌سرعت برسی، برچسب‌گذاری و در جعبه‌های نگهداری (فایل‌های نگهداری اسلاید) طبقه‌بندی شوند. لازم به ذکر است که لام و لامل دربسته بندی‌های استریل و غیر استریل در جنس‌های پلاستیکی و شیشه‌ای تولید و عرضه می‌شوند.

انواع لام (microscope slides)

لام‌های آزمایشگاهی را در دودسته بندی کلی، پلاستیکی – شیشه‌ای و بر حسب کاربرد طبقه‌بندی و معرفی می‌کنیم.

لام‌های پلاستیکی (plastic microscope slides)

لام‌های پلاستیکی، لام‌های میکروسکوپی همه‌کاره و کم‌هزینه‌ای هستند که می‌توانند در هر جا که از لام‌های شیشه‌ای استفاده می‌شود، از جمله آماده‌سازی نمونه‌های گیاهی، استفاده شوند. آنها نسبت به لام‌های شیشه‌ای ایمن‌تر و اقتصادی‌تر هستند زیرا در برابر ضربه مقاوم بوده و نمی‌شکنند و اگر هم بشکنند، هیچ لبه تیز ایجاد نمی‌شود که برای شما خطرناک باشد. کاربرد لام‌های پلاستیکی در مدارس و مهدکودک‌هایی که به ایمنی و دانش‌افزایی کودکان اهمیت می‌دهند، بیش‌ازپیش مشخص است. این لام‌ها نیز به دو صورت استریل و غیر استریل در فروشگاه وندیداز موجود می‌باشند. به‌طورکلی لام‌های پلاستیکی در دو مدل عمومی (پلی‌استایرن کریستال) و اکریلیک UVT (قابلیت عبور UV) وجود دارند. ویژگی دیگر این لام‌ها عدم نیاز به قلم الماسی برای نوشتن گوشه لام است.

نحوه استریلیزاسیون و کاربردهای لام‌های پلاستیکی

این لام‌ها به‌وسیله اشعه گاما استریل می‌شود و برای موارد زیر می‌توان از آن‌ها استفاده نمود.

مطالعات کشت سلولی و بافتی
برسی‌های ایمونوفلورسانس و ایمونوهیستوشیمی برای سیتولوژی، بافت‌شناسی، انگل‌شناسی، باکتریولوژی و ویروس‌شناسی و غیره
تثبیت (Immobilization) DNA، اسیدهای نوکلئیک، آنتی‌بادی‌ها، پروتئین‌ها و سایر مولکول‌های کوچک
مطالعات هیبریداسیون
و …

لام‌های شیشه‌ای (Glass microscope slides)

لام‌های شیشه‌ای نیز مانند لام‌های پلاستیکی در بسته‌بندی‌های استریل و غیر استریل یافت می‌شوند. عموماً در هر بسته از لام‌های شیشه‌ای 50 تا 70 اسلاید بسته به کد طبقه‌بندی، لام قرار گرفته است. لام‌های استاندارد شیشه‌ای در اندازه‌های 25×75 میلی‌متر (1×3 اینچ) و ضخامت 1 تا 1.2 میلی‌متر تولید می‌شوند.

لام‌های شیشه‌ای مستطیلی شکل از شیشه سودا لایم (soda lime glass)، شیشه پوششی بوروسیلیکات (borosilicate cover glass) با لبه‌های نسبتاً تیز که می‌توانند در صورت عدم احتیاط باعث بریدگی جزئی انگشت شود، ساخته شده است. در این نوع از لام‌ها لبه‌های بالا و یا پایین یک اسلاید را می‌توان مات کرد که علامت‌گذاری آسان برای شناسایی و یا جهت‌گیری نمونه را ممکن سازد. همچنین می‌توان قسمت مات شده را برای طبقه‌بندی راحت‌تر اسلایدها، رنگی انتخاب کرد.

اقسام لام شیشه‌ای

لام شیشه‌ای را باتوجه‌به کدبندی آن به 9 نوع دسته، تقسیم می‌کنند. لام 7101-7102 ساده، لام 7103 یک حفره، لام 7104 دو حفره، لام 7105 یک سر مات، لام 7107 یک سر مات پشت و رو، لام 7109 سر رنگی، لام نئوبار یا شمارشگر گلبول، لام IF یا ایمونوفلورسانس

7109

لام ایمونوفلورسانس

7104

7107

7101 - 7102

7103

لام نئوبار

لام و لامل های شیشه ای در یک نگاه

7105

لام 7101 و 7102

این لام نام‌آشنا، در تمام مراکز آزمایشگاهی – زیستی جهان شناخته شده است و پرکاربردترین لام از بین تمام لام‌های آزمایشگاهی می‌باشد. ازجمله ویژگی‌های لام 7102 و 7101 که استفاده از آن را آسان کرده، شستشو، رنگ‌آمیزی و نگهداری آسان آن می‌باشد. اما باید توجه داشت که لبه‌های تیز 90 درجه آن می‌تواند به‌راحتی پوست را خراش داده و یا سبب خونریزی شود. خبر خوب اینجاست که سری لام‌های جدید این مشکل را تا حدودی حل کرده‌اند و لبه‌های آن از 90 به 45 درجه تراش داده شده تا ایمن‌تر شوند.

لام گوده دار 7103

لام شفاف 7103 دارای یک گودی به عرض 14 تا 16 میلیمتر می‌باشد که محل قرارگیری نمونه است. این لام برای آزمایش و بررسی نمونه‌های مایع، نمونه‌های با ضخامت زیاد و کشت بافت مورداستفاده قرار می‌گیرد.

لام گوده دار 7104

این لام نیز همانند لام 7103 از سری لام‌های گوده دار بوده اما با این تفاوت که 2 گودی برای برسی نمونه‌های مایع در آن تعبیه شده است. اندازه طول و عرض این لام نیز مانند باقی سری لام‌های 710x تغییری نمی‌کند (3 در 1 اینچ). لازم به ذکر است که لبه لام‌های گوده دار 45 درجه می‌باشد.

لام 7105

لام 7105 دارای ابعاد استاندارد 75×25 میلیمتر و ضخامت 1/2 میلیمتر می‌باشد. این لام به سبب ویژگی یک سمت مات و قابل نوشتن، بدون نیاز به قلم الماسی، برای دسته‌بندی و طبقه‌بندی نمونه‌ها و یا هر نویسه‌ای که پژوهشگر حین آزمایش نیاز دارد تا کنار لام بنویسد را فراهم می‌کند. این لام به نام‌های لام حاشیه‌دار، لام یک سر مات و لام یک سر رنگی سفید نیز شناخته می‌شود.

لام 7107

این لام دقیقاً مشخصات لام 7105 را دارا می‌باشد با این تفاوت که به‌صورت دو وجه (پشت‌ورو) و در یک سمت مات می‌باشد.

لام 7109

لام یک سر رنگی 7109 به سبب ویژگی رنگی بودن و قابلیت دسته‌بندی نمونه‌ها بر حسب رنگ لام، آن را به گزینه مناسبی برای پژوهشگرانی می‌کند که به نظم و ترتیب اهمیت می‌دهند.

لام نئوبار (هموسیتومتر)

هموسیتومتر یک لام تخصصی برای شمارش سلول‌های خونی است که بسیار گران‌تر از یک لام شیشه‌ای قیمت دارد. این لام در واقع یک اسلاید شیشه‌ای است که یک شبکه 3×3 داخل آن به کمک لیزر حک شده است.

تمام افرادی که در زمینه‌های میکروبیولوژی، بیوتکنولوژی، آسیب‌شناسی یا سایر زمینه‌های مرتبط فعالیت دارند، با لام هموسیتومتر آشنا هستند. به کمک لام هموسیتومتر می‌توان برای شمارش تعداد گلبول‌های قرمز، شمارش افتراقی گلبول‌های سفید و شمارش میکروب‌هایی مانند مخمر استفاده کرد.

از لحاظ اندازه، لام هموسیتومتر مانند یک لام شیشه‌ای معمولی به نظر می‌رسد، اما به‌محض در دست گرفتن، متوجه وزن سنگین آن می‌شوید. بر روی اسلاید، شیاری شبیه حرف انگلیسی H دیده می‌شود که دو شبکه را برای شمارش دقیق‌تر و بهتر از هم جدا می‌کند؛ بنابراین، هر لام دارای دو شبکه یکسان به عمق استاندارد 0.1 میلی‌متر می‌باشد.

هر شبکه دارای ابعاد 3×3 میلی‌مترمربع است. این ابعاد یک مربع دارای سه خط عمودی و افقی را ایجاد می‌کند. اما این خطوط برای شمارش زیادی بزرگ هستند بنابراین با خطوط دیگری آن را به 9 مربع کوچک‌تر 1×1 میلی‌مترمربع تقسیم می‌کنند. از این 9 مربع، 4 مربع گوشه برای شمارش سلول‌های بزرگ‌تر مانند گلبول‌های سفید استفاده می‌شود، درحالی‌که مربع مرکزی برای شمارش سلول‌های کوچک‌تر مانند گلبول‌های قرمز استفاده می‌شود.

4 مربع گوشه شبکه اصلی به 16 خانه کوچک‌تر تقسیم می‌شوند. مربع مرکزی، به 25 مربع کوچک‌تر تقسیم می‌شود که هرکدام دوباره به 16 مربع کوچک‌تر تقسیم می‌شود. برای شمارش نمونه خونی، مایع اضافی را به کمک قراردادن لامل مخصوص هموسیتومتر بر روی لام به شیارهای کناری تخلیه کنید.

تفاوت لام نئوبار قدیمی و جدید

لام Neubauer به گونه ای طراحی شده است که یک شکاف 100 میلی متری بین سطح بالایی ناحیه شمارش و سطح پایینی لامل ایجاد می کند. Neubauer های جدید دارای یک الگوی طراحی ماتریسی منحصر به فرد متفاوت در مقایسه با Neubauer های قدیمی است.

لام ایمونوفلورسانس

این لام که به لام زمینه تاریک 10 خانه یا لام زمینه تاریک 12 خانه معروف است، برای انجام آزمایش های IFA ،IGG و IGM مورد استفاده قرار میگیرد. لام مشکی 10 یا 12 خانه از پوشش تفلون که دارای مقاومت بالا در برابر اسید، اتوکلاو و شست و شو دارد، ساخته شده است.

ایمونوفلورسانس یک تکنیک قدرتمند است که به طور گسترده توسط محققان برای ارزیابی سطح بیان درون زا پروتئین های سلولی مورد استفاده قرار میگیرد.